Συνέντευξη: Θεανώ Καλαβανά

Ψηλή, συγκροτημένη, αυστηρή αλλά πολύ ευγενική. Αυτό γνώρισα στη Θεανώ όταν άνοιξε την πόρτα του σπιτιού της. Κι αμέσως μετά τις συστάσεις και το «καλωδίωμα», έκλεψε για λίγη ώρα την προσοχή μου το σμήνος από πεταλούδες που ζουζούνιζε επίμονα σε ένα συγκεκριμένο σημείο του κήπου, πάνω από το γκαζόν. Και λατρεύω τις πεταλούδες! Άρα όλα θα πήγαιναν έκτακτα. Με πολύ μοντέρνες σπουδές Κλινικής Επικοινωνίας και Ψυχολογίας της Υγείας, και με πανεπιστημιακές γνώσεις που τις εξελίσσει ακόμη και σήμερα -χαρά στο κουράγιο και το μυαλό της!-, με έντονη παρουσία ως αρθρογράφος, αλλά και σχολιάστρια της επικαιρότητας στο twitter της, η Θεανώ στέκεται πολύ στιβαρά και σίγουρα στα δυο της πόδια. Δεν είναι ο άνθρωπος που θα ξοδευτεί σε τυπικότητες. Ούτε και θα «νερώσει» τα «πιστεύω» και τις αξίες της. Έχει στόχο και το νιώθεις. Ξεκάθαρα. Είναι μια Γυναίκα που εμπνέει και προσωπικά, θα ήθελα να έχω σύμμαχο. Κι αυτή η Συζήτηση έμελλε να είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, χωρίς στιγμή η ίδια να νιώσει άβολα ή να με αποφύγει, αγγίζοντας από την Πολιτική της Κύπρου και το Σύστημα Υγείας μέχρι την Κοινωνία, τα δύο φύλα και τα όνειρά της. Είμαι απολύτως σίγουρη ότι θα τους δώσει ζωή. Κι ελπίζω να είμαι εκεί να τη «χειροκροτήσω»!

συνέντευξη στη Φοίβη Σιταρά

Τέλος Αυγούστου αποχωρείς, μετά από 6 χρόνια, από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, που συνεργαζόσουν

Ναι. Πρώτη φορά βίωσα κάτι τέτοιο στη ζωή μου. Και ξεκίνησε 2 μήνες αφότου άρχισα να εργάζομαι εκεί. Κάθισα βέβαια 6 χρόνια και προσπάθησα να το λύσω, να βρω τρόπο να κερδίσω την εμπιστοσύνη αυτού του ατόμου (ήταν πάνω από εμένα, διοικητικά). Δεν το πέτυχα! Όταν έγιναν κάποια σοβαρά θέματα, τα κατήγγειλα και η πρώτη κίνηση ήταν να μετακινήσουν το συγκεκριμένο άτομο. Όταν έγιναν άλλα επεισόδια με το ίδιο άτομο, είπαν ότι θα φέρουν mediator να δουλέψει μαζί μας και τελικά δεν έφεραν κανέναν. Οπότε τα πράγματα εκτροχιάστηκαν.

Συνέβη κάτι που πυροδότησε αυτή την κακή σχέση;

Όχι, νομίζω ότι τελικά είναι το αν «ξυπνάς» κάτι στον άλλο.

Σε νιώθω!

(γέλια) Ναι, μου συμβαίνει συχνά. Ξέρεις, να μην έχεις κάνει κάτι στον άλλο, να είσαι εντάξει στη δουλειά σου, με τους συναδέλφους, να τηρείς όλους τους κανόνες και στο τέλος της ημέρας να γίνεται θέμα από το τίποτα. Να σου πω, είναι άσχημο.

Άντεξες όμως!

Άντεξα αρκετά χρόνια, γιατί είμαι άτομο που απορροφώ κραδασμούς. Το άκουγα, αλλά πρώτη φορά το βίωσα έτσι. Το ακούς από άλλα άτομα, από παιδιά που το περνούν στο σχολείο. Αλλά αν δεν το ζήσεις…

Μια μορφή bullying και αυτή

Ναι! Δηλαδή ενώ αγαπάς τη δουλειά σου, να μην θες να πας στον χώρο εργασίας σου… αμφιθυμικά συναισθήματα. Σε διαλύει!

Ο κακός ηγέτης θέλει ακολούθους. Ο καλός ηγέτης δημιουργεί μικρούς ηγέτες.

Οπότε τελικά σε έδιωξε αυτή η επίθεση, δεν κατόρθωσες να την επιλύσεις

Χρησιμοποίησα όλους τους νόμιμους τρόπους, αλλά δεν μπόρεσε να γίνει κάτι όπως φαίνεται. Η τελευταία απάντηση ήταν: «Είναι η μάνατζέρ σου…».

Αχά! Άρα για γυναίκα μιλάμε. Μάλιστα.

Ναι. Αυτό το ιστορικό με γυναίκες, το έχω ξανακούσει. Δηλαδή θέλουμε να έχουμε ισότητα και σεβασμό στον χώρο εργασίας μας, και τελικά θέλει η μία να φάει την άλλη! Αντί να θες να συνεργαστείς και να δυναμώσεις, ώστε να πάνε όλοι μπροστά. Αυτό έχει να κάνει και με τα χαρακτηριστικά ενός ηγέτη. Ο κακός ηγέτης θέλει ακολούθους. Ο καλός ηγέτης θέλει να δημιουργήσει κι άλλους ηγέτες, μικρούς ηγέτες, να πολλαπλασιάσει τις ικανότητες του προσωπικού του. Ώστε να αποφύγει το micromanagement.

Διευκολύνεται και όλοι μαζί πάνε ακόμη πιο ψηλά

Ακριβώς.

Τελικά, σε πολλές περιπτώσεις, η ζήλεια μας, ο ανταγωνισμός μας, μας «τρώει» και μας αδικεί. Γιατί να νιώσεις ανταγωνισμό; Αν δω μια όμορφη γυναίκα, θα τη θαυμάσω και θα το πω ακόμη και στον σύντροφό μου. Γιατί να «αναμετρηθώ» μαζί της; Είμαι κάτι άλλο!

Ακριβώς. Συμφωνώ απόλυτα μαζί σου. Όταν είσαι συνειδητοποιημένος… Εγώ δεν ένιωσα ποτέ στον χώρο της δουλειάς μου, απειλή. Ίσα-ίσα, όταν ο άλλος είναι καλύτερος από εμένα, γίνεται πρότυπο και θέλω να τον φτάσω. Κι όταν πρέπει εγώ να καθοδηγήσω -είτε φοιτητές είτε βοηθούς μου στον χώρο της δουλειάς μου- πιστεύω σε αυτούς, στις ικανότητές τους και θέλω να τους βελτιώσω, να τους κάνω καλύτερους από μένα.

Άρα αυτό είναι μια προσωπική σου μικρή ήττα;

Ναι, ναι…

Το πού είμαι και το τι είμαι σήμερα, δεν το οφείλω σε κανέναν!

Δεν ήσουν ανταγωνιστική ούτε ως παιδί;

Δεν ήμουν ποτέ ανταγωνιστική. Ήμουν πάντα πολύ συνεργάσιμη και είμαι άτομο που δεν κρατώ κακία. Δεν είμαι εκδικητική και δεν μου αρέσει να τσακώνομαι! Αν χρειαστεί να τσακωθώ, θα είναι γιατί έχω 1.000% δίκιο! Κι αν κάποιος δεν το καταλαβαίνει, μπορεί να βγω από τα ρούχα μου, αλλά θα πρέπει να του το εξηγήσω. Δεν αντέχω την αδικία όπως και την έλλειψη διαφάνειας.

Μεταξύ άλλων, ασχολείσαι με έρευνες κι έχεις λάβει σημαντικές ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις

Στην Κύπρο ξεκίνησε η ανάγκη να εκπαιδεύεται το προσωπικό Υγείας σε δεξιότητες επικοινωνίας κι αυτοδιαχείρισης. Είχα πάρει μια μεγάλη ευρωπαϊκή χρηματοδότηση (2009-2012), ύψους €130.000, και μπήκα σε όλα τα νοσοκομεία της Κύπρου. Έκανα έρευνα για να δω τι δεξιότητες αυτοδιαχείρισης έχουν οι νοσηλευτές και παράλληλα, μετρούσα την ικανοποίηση των ασθενών. Κατόπιν, τυχαίο δείγμα νοσηλευτών από όλες τις πόλεις συμμετείχε στην πειραματική ομάδα όπου θα γινόταν η παρέμβαση. Και κάποιοι μείναν εκτός, χωρίς να τους εκπαιδεύσουμε, ώστε να δούμε τις συγκρίσεις ως προς την ικανοποίηση των ασθενών. Εντοπίσαμε πολύ ενδιαφέροντα αποτελέσματα κι από εκεί ξεκίνησε ουσιαστικά το ενδιαφέρον των ιδιωτικών νοσηλευτηρίων να κάνουμε αυτές τις εκπαιδεύσεις. Γι’αυτό έγινα και εγκεκριμένη εκπαιδεύτρια της ΑνΑΔ. Νομίζω έχω μπει σε σχεδόν όλα τα ιδιωτικά νοσοκομεία της Κύπρου για εκπαιδεύσεις.

Μια και (απ)ασχολείσαι στον χώρο της Κλινικής Επικοινωνίας και έχεις εκ των έσω εικόνα για το Σύστημα Υγείας της Κύπρου -αν υπάρχει-, ποια είναι η άποψή σου, σε ποια κομμάτια νοσεί και πώς μπορεί να βελτιωθεί;

Θεωρώ ότι έχουμε πολύ σπουδαίο έμψυχο υλικό. Δηλαδή θεωρώ ότι οι άνθρωποι που δουλεύουν στα κυπριακά δημόσια νοσηλευτήρια είναι άξιοι. Παντού, φυσικά, υπάρχουν οι ικανοί και οι λιγότερο ικανοί. Εσύ τώρα, ως πολίτης, πληρώνεις κι αναμένεις μια x φροντίδα, την οποία μπορεί να μην τη λάβεις. Δηλαδή η αξία των χρημάτων σου μπορεί να μην είναι ίση με την αξία της φροντίδας που θα λάβεις. Θεωρώ ότι τα νοσοκομεία μας αυτή τη στιγμή πάσχουν από οργάνωση και κακή διοίκηση. Και θεωρώ ότι θα έπρεπε πρώτα αυτό να διορθωθεί κι έπειτα να χτιστεί το Σύστημα Υγείας αντί να γίνεται παράλληλα. Γι’αυτό κι έχω θίξει το θέμα της αυτονόμησης παράλληλα με το ΓεΣΥ. Θεωρώ ότι αυτό έπρεπε να προηγηθεί και να έχει εκπαιδευτεί το προσωπικό. Δεν υπάρχει Ανθρώπινο Δυναμικό ως τμήμα στα νοσοκομεία!

Εννοείς το τμήμα HR;

Ναι. Βέβαια τώρα με την αυτονόμηση θα το θεσπίσουν. Αλλά είναι κάτι που θα έπρεπε ήδη να έχει ξεκινήσει, ούτως ώστε να δουν ποια είναι τα κενά στο νοσηλευτήρια και να μπορέσουν να τα διορθώσουν έγκαιρα.

Το Προσωπικό Υγείας χρειάζεται Στήριξη

Πέραν της εκπαίδευσης, τι άλλο θα πρέπει να δοθεί απλόχερα στους γιατρούς και τους νοσηλευτές για να λειτουργεί ορθά κι αποτελεσματικά το ΓΕΣΥ;

Το άλλο που θεωρώ ότι χρειάζεται το Προσωπικό Υγείας είναι η Στήριξη. Με την έννοια ότι έχουμε πάρα πολλές απουσίες από τον χώρο εργασίας εξαιτίας της επαγγελματικής εξουθένωσης. Είναι, βέβαια, η φύση της δουλειάς τέτοια, αλλά όταν υπάρχει και κακή οργάνωση, αυτό επιβαρύνει ακόμη περισσότερο. Και βλέπεις πολλούς νοσηλευτές να αποπροσωποποιούνται, να απομακρύνονται, να είναι πιο απότομοι και μεταξύ τους και με τους ασθενείς. Τους θεωρούμε δεδομένους στην Κύπρο και αυτό είναι λάθος.

Πιστεύεις ότι το Σύστημα Υγείας στην Κύπρο θα πετύχει;

Πιστεύω ότι η εξωνοσοκομειακή φροντίδα θα πετύχει! Μέχρι στιγμής φαίνεται ότι τα πράγματα πάνε καλά, ως προς την εγγραφή των γενικών γιατρών. Θεωρώ ότι θα αποφορτιστούν τα εξωτερικά ιατρεία των δημόσιων νοσηλευτηρίων. Από κει και πέρα, θεωρώ ότι το Υπουργείο Υγείας πρέπει να εντατικοποιήσει τις συζητήσεις με τους ιδιώτες γιατρούς και τα ιδιωτικά νοσηλευτήρια, γιατί θα έχουμε πρόβλημα όσον αφορά την ενδονοσοκομειακή φροντίδα. Δηλαδή τι γίνεται; Στον ιδιωτικό τομέα, έχουμε πολλούς γιατρούς, πολλές κλίνες και λίγους ασθενείς. Ενώ στο δημόσιο, συμβαίνει το ανάποδο. Δηλαδή με λίγο προσωπικό και κλίνες, έχουμε πάρα πολλούς ασθενείς. Άρα, πάλι θα έχουμε λίστες αναμονής για να κάνεις μια επέμβαση; Αφού το Σύστημα Υγείας έρχεται για να εξυπηρετήσει και αυτό το κομμάτι. Αντί να ναυαγήσει το κομμάτι της ενδονοσοκομειακής, θα έπρεπε να βρουν άλλες λύσεις όπως και μοντέλα που εφαρμόστηκαν σε άλλες χώρες της Ευρώπης, που δουλεύουν καλά. Χωρίς να σημαίνει ότι έκαναν πολυασφαλιστικό. Γιατί ο κίνδυνος με το πολυασφαλιστικό είναι ότι δημιουργείς φροντίδα 2 ταχυτήτων. Δηλαδή αυτός που έχει τα χρήματα να πάει στο ιδιωτικό, θα έχει μια x φροντίδα και αυτός που δεν έχει τα χρήματα, αλλά πληρώνει στο ΓεΣΥ…

Υπάρχει άγνοια στο κοινό λες; Μη επαρκής ενημέρωση;

Ναι, ο κόσμος δεν το καταλαβαίνει αυτό και το άσχημο είναι ότι δεν έχει γίνει σωστή ενημέρωση. Το πολυασφαλιστικό σημαίνει ότι αν αύριο μια ασφαλιστική εταιρεία αποφασίσει ότι δεν σε ασφαλίζει πλέον π.χ. στα 70 σου, θα αναγκαστείς να πας πίσω στο Δημόσιο. Και τι θα γίνει εκεί; Ενώ το Εθνικό Σύστημα Υγείας δεν θα σε απορρίψει ποτέ. Ούτε θα σου πει «σου παίρνω τα πρώτα 85 ευρώ πριν αρχίσεις να απολαμβάνεις υπηρεσίες», όπως είναι τώρα οι ασφαλιστικές. Ή ότι αν έχεις μια χρόνια πάθηση, δεν σε ασφαλίζει η ιδιωτική εταιρεία. Ενώ το ΓεΣΥ ασφαλίζει τους πάντες. Είναι κρίμα λοιπόν και είμαι σίγουρη ότι υπάρχουν λύσεις. Ας μην πάρουμε την πρόταση του ΓεΣΥ να μπουν όλοι [σ.σ. οι γιατροί] μέσα. Ας πάρουμε μια μέση λύση, του στιλ: Πόσες μέρες μπορεί ο καθένας από εσάς να προσφέρει στο ΓεΣΥ; Ή πόσες κλίνες μας δίνετε στο ιδιωτικό νοσηλευτήριο για τους ασθενείς ή τις εγχειρήσεις; Υπάρχει και το σύστημα του ticketing, δηλαδή να πληρώνει το κράτος ένα ποσό για μια εγχείρηση. Οι γιατροί έχουν τη δυνατότητα να κάνουν και 1-2 εγχειρήσεις χωρίς να πληρωθούν.

Pro bono

Ναι. Αν ξέρουν ότι ένα άτομο δεν μπορεί να πληρώσει, σίγουρα θα του την κάνουν δωρεάν! Θεωρώ ότι υπάρχουν λύσεις, απλώς δεν συζητήθηκαν. Και θα έπρεπε.

Έχουμε πάρα πολλές απουσίες από τον χώρο εργασίας, στα νοσηλευτήρια, εξαιτίας της επαγγελματικής εξουθένωσης

Σε έχουν καλέσει από το Υπουργείο ή άλλοι αρμόδιοι, ώστε να δώσεις τις προτάσεις σου ή τα πορίσματα από τις έρευνες που έχεις διεξάγει;

Κατά καιρούς τα έχω δώσει και συζητήσαμε και με τον κ.Παμπορίδη [σ.σ. τέως υπουργός Υγείας Κύπρου] παλιότερα. Εκδήλωσα το ενδιαφέρον μου, φαίνεται όμως ότι δεν με χρειάστηκαν. Θα ήθελα πάρα πολύ να έχω εμπλακεί. Στον Όμιλο Προβληματισμού για τον Εκσυγχρονισμό της Κοινωνίας, που είμαι και Γενική Γραμματέας αυτή τη στιγμή, επειδή έχουμε δημιουργήσει πλαίσια που εναρμονίζονται με την Ευρωπαϊκή Ένωση, έχουμε διαμορφώσει τώρα τις Αρχές για την Υγεία. Και για το Εθνικό Σύστημα Υγείας. Τους επόμενους μήνες θα τις παρουσιάσουμε δημόσια.   

Τι ακριβώς κάνει ο Όμιλος; Είναι ΜΚΟ;

Ναι. Ο Όμιλος Προβληματισμού για τον Εκσυγχρονισμό της Κοινωνίας δημιουργήθηκε πριν από 20 και κάτι χρόνια από τον Γιάννο Κρανιδιώτη. Στην ουσία είναι ένας Όμιλος που παράγει πολιτική και προσπαθεί να επηρεάσει κόμματα και την κοινωνία των πολιτών ως προς κάποιες κατευθύνσεις. Οι κατευθύνσεις δεν ανήκουν σε κομματική ιδεολογία. Ανήκουν στην ιδεολογία της Ευρώπης, στους κανονισμούς που υπάρχουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Επίσης, θεωρούμε ότι οι προοπτικές της Κύπρου χωρίς λύση του Κυπριακού είναι -δεν θέλω να πω μηδενικές, που είναι και της μόδας τώρα το Μηδέν- πολύ περιορισμένες.

Γενικότερα μιλάς…

Ναι, ναι, σε όλα τα επίπεδα. Και εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Υπήρξαν πιέσεις κι αντιδράσεις για τα άρθρα μου, αλλά δεν με πτόησαν

Διάβαζα άρθρα σου στον «Πολίτη» και μου έκανε εντύπωση πως έχεις εύστοχο λόγο. Έχεις την άνεση να εκφράσεις σωστά αλλά όχι «ξύλινα» τις σκέψεις σου, κάτι που δεν συμβαίνει τόσο συχνά, ειδικά στην Κύπρο. Είσαι απίστευτα τολμηρή σε αυτά που δηλώνεις επωνύμως, μαχητική και δεν χαρίζεσαι. Στέκεσαι στα πόδια σου. Επίσης, για έναν τόσο μικρό τόπο, βρίσκω μοντέρνο ίσως και αυτογνωσιακό το να λες -ως Κύπρια για την Κύπρο- ότι «έχουμε μηδενικούς ηγέτες», γενικά μιλώντας ή ότι «ευτυχώς για τους άλλους, σαν την Κύπρο δεν έχει!»…. Δεν μπορεί να μην έχεις δεχτεί πόλεμο για αυτήν σου τη μαχητικότητα.

Έχω περάσει διάφορα επειδή εκφράζω την άποψή μου. Και η αλήθεια είναι ότι μέσα από τα άρθρα μου, μέσα από τη γραφή μου εκτονώνω τη λύπη μου, την απογοήτευσή μου για όσα συμβαίνουν στην Κύπρο. Οπόταν, αν θες, είναι και κάπως θεραπευτικό. Από την άλλη, ναι, θα πω την άποψή μου., δεν θα την κρύψω. Αυτό με έβαλε σε μπελάδες κάποια στιγμή, το 2011. Είχα γράψει για ένα συμβάν στην Κύπρο και μέχρι στην Δίωξη Εγκλημάτων με πήγαν γιατί είχα υπογράψει το άρθρο με την ιδιότητά μου ως Ψυχολόγος Υγείας. Να μην επεκταθώ όμως, ειδικά αυτές τις μέρες. Εντάξει, μετά από αυτό δεν είχα κάτι… Κάποιες παρατηρήσεις ή να με πάρει κάποιος πολιτικός τηλέφωνο και να μου πει «μα τι είναι αυτό;» ή «μήπως να το ξανασκεφτείς;»… Υπήρξαν κάποιες…

Πιέσεις;

Ναι, αλλά δεν με πτόησαν, είναι η αλήθεια.

Έχεις φοβηθεί;

Δεν έχω φοβηθεί! Δεν μπορώ να το ερμηνεύσω. Καταρχάς το πού είμαι και το τι είμαι σήμερα, δεν το οφείλω σε κανέναν! Το οφείλω μόνο στον εαυτό μου και στους γονείς μου. Δεν χρωστώ χάρη σε κανέναν. Ούτε έχω φιλήσει κατουρημένες ποδιές κι ούτε θα το κάνω ποτέ! Οπόταν αυτά τα χαρακτηριστικά μου είναι που με κάνουν, νομίζω, να μπορώ να λέω τα πράγματα όπως τα αισθάνομαι κι όπως τα κατανοώ. Φαίνεται ότι έχουν απήχηση γιατί με έμαθε πάρα πολύς κόσμος επειδή αρθρογραφώ. Ενώ δεν είμαι δημοσιογράφος κι ούτε θέλω να θεωρηθώ.

Ναι, αρθρογράφος είσαι

Ακριβώς, λέω την άποψή μου και δεν με επηρεάζει ο ένας και ο άλλος. Το ίδιο κάνω και στο twitter, όπου έχω φάει πολύ βρισίδι.

Πως διαχειρίζεσαι το λεκτικό bullying;

Παλιά απαντούσα, πλέον σταμάτησα. Πρέπει να ελέγχεις πολύ καλά τα συναισθήματά σου. Γιατί δεν είναι ότι δεν σε αγγίζει.

Ακόμη κι αν δεν το δείχνεις…

Ναι. Αλλά με ενοχλεί όταν κάποιος δεν μπορεί να δει την ουσία. Με ενοχλεί πάρα πολύ. Με ενοχλούσε πάντα. Κάποιες φορές μου ξεφεύγει και το λέω. Κάποιες φορές σκέφτομαι ότι «και να του απαντήσεις, δεν θα καταλάβει».

Δεν έχεις ταχθεί όμως πολιτικά υπέρ κάποιου κόμματος, ανοιχτά, ή να πάρεις θέση

Να σου πω… Νομίζω ότι σιγά-σιγά θα γίνουν αυτά τα βήματα. Απλά προς το παρόν δεν υπάρχει ο χώρος που να με εκφράζει απόλυτα! Είχα προτάσεις τώρα, στις ευρωβουλευτικές, αλλά αρνήθηκα. Είχα προτάσεις από 3 κόμματα, αλλά μόνο με το 1 αισθάνομαι ότι έχουμε κοινά στοιχεία.

Οι προοπτικές της Κύπρου χωρίς λύση του Κυπριακού είναι πολύ περιορισμένες

Θες να μου αποκαλύψεις ποιο;

Ε, με το ΑΚΕΛ αισθάνομαι ότι έχουμε κοινά στοιχεία. Έχω ευαισθησία στα κοινωνικά θέματα και στις κοινωνικές ανισότητες και θεωρώ ότι σε αυτό το κομμάτι, το ΑΚΕΛ στέκει καλά. Οι θέσεις του είναι σωστές. Και στο Κυπριακό με βρίσκουν απολύτως σύμφωνη οι θέσεις του.  

Άρα σκέφτεσαι το ενδεχόμενο να πολιτευτείς με το ΑΚΕΛ;

Σκέφτομαι το ενδεχόμενο να πολιτευτώ γενικώς. Νομίζω ότι πρέπει να με μάθει ακόμα λίγο ο κόσμος.

Ως;

Να δουν την πορεία μου, ως ένα αξιόπιστο άτομο. Όπως τις έχω καταγράψει τα τελευταία 2 χρόνια. Επίσης, δεν θέλω να γίνω πολιτικός που θα με φτύσει ποτέ ο κόσμος! Αν μπω στην πολιτική, θέλω να μπω και να εξυπηρετήσω τον ρόλο αυτόν και τους πολίτες που θα με εμπιστευτούν.

Δεν θέλω να γίνω πολιτικός που θα με φτύσει ποτέ ο κόσμος!

Αντιλαμβάνομαι ότι είσαι σε μια τροχιά χτισίματος και θωρακίσματος του προφίλ σου. Πως σκοπεύεις να το πετύχεις αυτό; Έχεις δρομολογήσει κάποια εμφάνιση, κάποιο event, με στόχο τις επόμενες εκλογές;

Γίνονται διάφορα… Αλλά επειδή όπως είπα δεν θέλω να ταυτιστώ με κάποιον πολιτικό χώρο…

Θα είσαι αυτόνομη, ανεξάρτητη!

Ναι. Το προτιμώ. Γιατί έχει πράγματα με τα οποία διαφωνώ με όλα τα κόμματα στην Κύπρο όπως είναι. Θεωρώ ότι χρειάζεται μεγάλος εκσυγχρονισμός κι αλλαγή της νοοτροπίας που υπάρχει στα κόμματα. Επίσης, με ενοχλεί απίστευτα το κομμάτι της διαφθοράς. Αυτός είναι και ο λόγος που κρατώ μια «πισινή» σε όλα αυτά. Πέραν της αρθρογραφίας, έχω καλή σχέση με όλους τους ηγέτες των κομμάτων, ιδίως των δύο μεγάλων κομμάτων. Γνωρίζουν τις απόψεις μου.

Σου έχει τηλεφωνήσει ο Πρόεδρος;!

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν μου έχει τηλεφωνήσει ακόμη! Μια φορά μου είπε «Α, ώστε εσύ είσαι η Καλαβανά!». (γέλια) Με τον Όμιλο [σ.σ. ΟΠΕΚ] έχω κάνει πολλά πράγματα: Έχω γνωρίσει τον Κώστα Σημίτη, έχω κουβεντιάσει μαζί του. Με την Άννα Διαμαντοπούλου. Και πολλούς άλλους.

Ήρθε πρόσφατα ξανά, διάβασα

Ναι, ναι. Οπόταν συμμετέχω σε διάφορες εκδηλώσεις, των οποίων το περιεχόμενο με γεμίζει. Γνωρίζω ανθρώπους που έχουν αφήσει μια ιστορία όσο κι αν ο λαός τους έχει βρίσει κατά καιρούς για κάποια πράγματα. Θεωρώ ότι το έργο που έχουν αφήσει, δεν είναι ασήμαντο.

Προς το παρόν δεν υπάρχει ο πολιτικός χώρος που να με εκφράζει απόλυτα

Από αυτά που μου λες, αντιλαμβάνομαι ότι ίσως η πιο ταιριαστή θέση για σένα να είναι η Ευρώπη. Πολιτικά μιλώντας.

Είναι. Νομίζω δεν ήταν η ώρα τώρα.

Και στο ελληνικό και στο κυπριακό πολιτικό γίγνεσθαι, νιώθω ότι μπορεί να συμφωνώ με κάποιες θέσεις αλλά όχι στο όλον. Και δε νομίζω ότι μπορείς ποτέ στο 100% να συμφωνείς με ένα κόμμα, σε όλες του τις ιδεολογίες. Δεν είναι μόνο ότι καταγράφηκαν κάποτε από έναν πυρήνα και είναι ίσως πεπαλαιωμένες. Είναι ότι αποτελούν δυσκίνητες θέσεις κι απόψεις κάποιου άλλου ή άλλων! Χωρίς το περιθώριο ελιγμού, διπλωματίας ή εκσυγχρονισμού συχνά.

Ναι, η αλήθεια είναι ότι δεν μπορείς να συμφωνείς απόλυτα στα πάντα. Αλλά τουλάχιστον στα βασικά και τα ουσιώδη να ευθυγραμμίζεσαι μαζί τους. Θεωρώ πολύ σημαντικό το να υπάρχει μια κοινή γραμμή πλεύσης. Γιατί μετά, ή απομονώνεσαι και το κόμμα σε θεωρεί κακή επιλογή ή, αντιστρόφως, τους χρησιμοποίησες ως ένα όχημα στο οποίο δεν πιστεύεις. Ο κόσμος, όμως, που θα σε ψηφίσει προέρχεται από αυτό το κόμμα και δίνεις λάθος μηνύματα προς τα έξω. Αλλά σίγουρα, μια κοινωνική συμμαχία όπως αυτή που υπάρχει στην ευρύτερη Αριστερά, είναι αυτή που, αν θέλεις, θεωρώ ότι είμαι πιο κοντά.

Βέβαια, αν θέσεις υποψηφιότητα ως ευρωβουλευτής, χάνεις την επαφή σου με τον κόσμο και τον τόπο, δεν είναι έτσι;

Έτσι φαίνεται, ναι, ναι.

• 

Που στέκεσαι στο Κυπριακό ζήτημα;

Στο Κυπριακό, επιμένω στην επίλυση στη βάση της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας και όχι μια άλλης φόρμουλας που μπήκε στο τραπέζι από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Θεωρώ ότι η συνύπαρξη και η καλή συνεννόηση βοηθά τον τόπο να πάει μπροστά. Αυτή η κατάσταση είναι όντως μια «ανώμαλη κατάσταση», όπως μας είπε και ο Γκουτιέρεζ. Είναι πολύ μικρές οι διαφορές που υπάρχουν. Απλά θεωρώ ότι…

Για ποιες διαφορές λες, ως λαοί ή στις προτάσεις;

Ε, σαν λαοί θεωρώ ότι είμαστε ίδιοι. Θεωρώ, για τις διαφορές στο να επιλυθεί το Κυπριακό ζήτημα, ότι είναι πολύ μικρά τα πράγματα που μείναν στο τραπέζι της επίλυσης. Ήταν και οι δηλώσεις του υπουργού Εξωτερικών τότε στο Κραν Μοντανά, ότι είμαστε στο παρά ένα. Είμαστε πάρα πολύ κοντά στη λύση! Το ότι δεν την επιδιώκουμε και δεν κάνουμε το έξτρα βήμα, και δεν έχει γίνει από κανέναν ηγέτη μέχρι στιγμής στην Κύπρο, είναι γιατί… Δεν ξέρω τι συμβαίνει εκείνη τη στιγμή! Δεν θέλει κανένας να αναλάβει την ευθύνη;

Αν ο πρόεδρος Αναστασιάδης έφερνε τη λύση του Κραν Μοντανά στην Κύπρο, ο κόσμος δεν θα την απέρριπτε, όχι!

Ως πολίτης και θεατής, «φιλοξενούμενη», ένιωσα ότι ο πρόεδρος Αναστασιάδης ανάλωσε ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της θητείας του στο θέμα επίλυσης του Κυπριακού. Και νομίζω όλοι νιώσαμε ότι είμαστε τόσο κοντά και τόσο έτοιμοι, όσο ποτέ άλλοτε, να λυθεί επιτέλους!

Ναι, ναι.

Μήπως είναι ένα άλλοθι το Κυπριακό, οι συζητήσεις προς επίλυσή του, πολιτικά μιλώντας;

Συμφωνώ μαζί σου, έχεις απόλυτο δίκιο, στο ότι το 2015-2016 ο πρόεδρος Αναστασιάδης έκανε αυτή τη στροφή. Την έκανε, γιατί η Διεθνής Κοινότητα τον είχε υποστηρίξει πάρα πολύ, και στο Νταβός κλπ., και είχαν σπρώξει προς αυτή την κατεύθυνση. Οπόταν και ο ίδιος κράτησε αυτή τη γραμμή. Αναλύοντας διάφορα, αυτό που λέγεται είναι ότι ήθελε να χτίσει περισσότερο την πολιτική του δύναμη και να διασφαλίσει την επανεκλογή του, και ξεκίνησε την στροφή του. Πολλοί που τον γνωρίζουν, λένε ότι ο Αναστασιάδης που βλέπουμε σήμερα είναι ο αληθινός και όχι αυτός που βλέπαμε το 2015-2016. Μου το έλεγαν και τότε: «Μην πιστεύεις…». Και τον στήριξα με όλους τους τρόπους που μπορούσα, ως απλός πολίτης, γιατί πίστεψα! Όπως και πολύ άλλος κόσμος. Και δημιουργήθηκε μια σπουδαία ατμόσφαιρα μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Ο Αναστασιάδης επικαλούνταν  ότι αν έφερνε τη λύση του Κραν Μοντανά στην Κύπρο, ο κόσμος θα την απέρριπτε. Όχι, δεν θα την απέρριπτε! Αν κάνεις μια σωστή προετοιμασία του κόσμου, δεν θα την απορρίψει. Κοίτα τι έγινε το 2015-2016. Δημιουργήθηκε μια τέτοια δυναμική, γίνονταν δικοινοτικές εκδηλώσεις στις οποίες συμμετείχαν και οι δύο ηγέτες… έγιναν πρότυπα. Αν δεις στην Ιστορία λαούς που συμφιλιώθηκαν (οι Γάλλοι με τους Γερμανούς π.χ.), θα δεις μέσα εικόνες ηγετών που έδειχναν αυτή την οικειότητα.  

Και ο κόσμος αντίστοιχα…

Ακολουθεί! Τώρα με όλη αυτή την σχεδόν ρητορική μίσους, θα την έλεγα, που χωρίζει τον κόσμο, βάσει των τελευταίων δηλώσεων του Αναστασιάδη για τον Τουρκοκύπριο υποψήφιο που έχει ελληνοκυπριακό κόμμα… γιατί το κάνεις αυτό; Αφού θες λύση, γιατί διχάζεις τον κόσμο με τον λόγο σου;

Ο μέσος Κύπριος θεωρώ ότι θέλει λύση!

Άρα, από τη φάση της παλίρροιας, τώρα είμαστε στην άμπωτη…

Ναι, ναι.

Ο μέσος Κύπριος πώς βλέπει την ενδεχόμενη λύση; Τι εισπράττεις; Την αποζητά ή είναι ακόμη «τραυματισμένος», κρατά ψηλά την παντιέρα του «Δεν ξεχνώ!»; Που, προσωπικά, με βρίσκει αντίθετη σαν στάση. Δεν τη θεωρώ υγιή. Ως Έλληνες θα έπρεπε να μην συγχωρούμε μια σειρά από λαούς: Γερμανούς, Ιταλούς, Τούρκους, Σκοπιανούς… Δεν νομίζω ότι μπορείς να έχεις μια φυσιολογική ροή κι εξέλιξη μη ξεχνώντας, μη προχωρώντας. Και φυσικά δεν είναι διόλου διπλωματικό, στο πλαίσιο της εξωτερικής πολιτικής ενός κράτους. Έγινε. Μπορείς-δεν μπορείς να το συγχωρήσεις, πρέπει να το αφήσεις. Δεν ξέρω, πώς το βλέπεις;

Μαζί σου σε όλο αυτό. Θεωρώ ότι μόνο τα κράτη που είναι σε παρακμή ακολουθούν αυτή τη γραμμή. Ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος προσπαθεί να δει μπροστά και να πάρει μαζί του και τον κόσμο μπροστά. Από πόσες χώρες έχουμε παραδείγματα που άφησαν πίσω τους πολύ πόνο και έχτισαν μια πολύ δυνατή χώρα, σε όλα τα επίπεδα… Η οικονομία της Γερμανίας… τώρα είναι η πιο δυνατή χώρα στην Ευρώπη. Γιατί; Γιατί δεν είναι μοιρασμένοι και δουλεύουν όλοι για αυτό τον σκοπό. Μπορώ να σκεφτώ πολλά ακόμη παραδείγματα, εντός κι εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο μέσος Κύπριος θεωρώ ότι θέλει λύση! Η νέα γενιά είναι αδιάφορη. Όλα πρέπει όμως να αλλάξουν: από την Παιδεία μας και το πώς μαθαίνουν την Ιστορία της Κύπρου τα παιδιά στο σχολείο, είναι σχεδόν πλύση εγκεφάλου. Ο περισσότερος κόσμος έχει μάθει να ζει με αυτή την κατάσταση. Και ξέρεις; Η συνήθεια είναι μεγάλη ασφάλεια. Το καινούργιο το φοβάσαι. Από την άλλη, όμως, είναι χειρότερα όπως είναι τώρα…

Το στάσιμο;

Ναι, το στάσιμο. Γιατί αν φτάσουμε σε μια κατάσταση διχοτόμησης, βελούδινου διαζυγίου όπως το αποκαλούν ή, αν θέλεις, αυτή τη χαλαρή Ομοσπονδία που πλασάρεται… Που στην ουσία δεν είναι η χαλαρή Ομοσπονδία που αποκεντρώνεις τις εξουσίες. Χαλαρή Ομοσπονδία σημαίνει ότι καθένας κάνει τα δικά του, είμαστε δύο κράτη κι απλώς έχουμε κοινή εκπροσώπηση… Αυτό, στην ουσία, είναι σύνορα με την Τουρκία! Δεν ελέγχεις το 36% της γης σου, τι απογίνεται! Όπως δεν το ελέγχεις τώρα, δεν θα το ελέγχεις και μετά. Αλλά θα είναι επίσημο! Και η Τουρκία θα αλωνίσει.

Μα και σήμερα το βόρειο κομμάτι, τα κατεχόμενα, είναι ξέφραγο αμπέλι. Ανθίζει το εμπόριο σαρκός, όπλων, ναρκωτικών…

Ναι. Και νομίζω ότι ανθίζει πάρα πολύ ο υπόκοσμος, ένθεν κι ένθεν, της γραμμής οι οποίοι συνεργάζονται άψογα μεταξύ τους. Δηλαδή θα δεις πολλές συνεργασίες και καλές και σκοτεινές.

Η χαλαρή Ομοσπονδία που πλασάρεται στην ουσία σημαίνει σύνορα με την Τουρκία!

Θα τολμήσω -επειδή είσαι έντονα πολιτικοποιημένη, ισορροπημένη και σκεπτόμενη- να σε ρωτήσω ποια είναι η άποψή σου για το ελληνικό κομμάτι ευθύνης ως προς την τουρκική εισβολή στην Κύπρο!

Θεωρώ ότι η στρατιωτική δικτατορία στην Ελλάδα έφερε με τη σειρά της το πραξικόπημα στην Κύπρο, ναι. Από εκεί υποβοηθήθηκε ώστε να έχουμε το πραξικόπημα εδώ. Σχετίζονται τα δύο. Αλλά δεν μπορώ να πω ότι το «α» προκαλεί το «β». Θεωρώ ότι μεγαλύτερη ακόμη ζημιά κάναμε εμείς οι Ελληνοκύπριοι μετά την Ανεξαρτησία, όταν ξεκίνησαν οι φασαρίες το ’63. Και μετά συνέβαλαν και οι Τουρκοκύπριοι. Δηλαδή το μίσος ήταν…

Αλληλοτροφοδοτούμενο;

Ναι. Αλληλοτροφοδοτούμενη και η εκδίκηση. Οπόταν οι κτηνωδίες, όλα αυτά που συνέβησαν ξεκίνησαν από εμάς, θεωρώ, με το ότι απομονώσαμε σε θύλακες τους Τουρκοκύπριους, δεν θέλαμε να συμμετέχουν -αποχώρησαν το ’63 από τη Βουλή- γιατί θέλαμε ένα αμιγώς ελληνοκυπριακό κράτος… Από εκεί ξεκίνησαν τα προβλήματα. Το να μπορείς να αποδεχτείς τη διαφορετικότητα των ανθρώπων με τους οποίους συμβιώνεις, είναι μεγάλη υπόθεση. Και να δέχεσαι να μοιραστείς, κιόλας, την εξουσία!

Ο Μακάριος που κοσμεί δρόμους, σχολειά κι αγάλματα δεν έφερε μερίδιο ευθύνης;

Βεβαίως κι ευθυνόταν. Από την εντολή που έδωσε για τον Ακρίτα κ.ο.κ.. Θεωρώ ότι έγιναν λάθη. Ήταν άλλες εποχές, όμως, άλλα μυαλά. Δεν μπορούμε να κρατούμε αυτή τη λογική σήμερα! Σήμερα πρέπει να εστιάσουμε στην πολυπολιτισμικότητα. Ευρωπαϊκή Ένωση: 28 διαφορετικές χώρες, με άλλη κουλτούρα που έχουν όμως συνεργασία και δημιουργήσει μια πολύ δυνατή ήπειρο. Που μπορεί να «ανταγωνιστεί» την Αμερική. Οπότε θεωρώ, για να το κλείσω, ότι έχει μερίδιο ευθύνης η Ελλάδα αλλά περισσότερο εμείς, και τα μυαλά που κουβαλάμε.

Το να μπορείς να αποδεχτείς τη διαφορετικότητα των ανθρώπων με τους οποίους συμβιώνεις, είναι μεγάλη υπόθεση

Και βλέπω και μια επανάληψη στα 9 χρόνια που ζω εδώ: Συνήθως για ό,τι συμβαίνει στην Κύπρο φταίνε άλλοι!

Ναι. Αυτό ανήκει στη θεωρία της αιτιακής απόδοσης. Κοίτα τι συμβαίνει: Όταν γίνονται πράγματα κακά για τον τόπο, φταίνε οι άλλοι. Όταν γίνονται καλά πράγματα, «φταίμε» εμείς που είμαστε τόσο καλοί και σπουδαίοι. Και με αυτό τον τρόπο ποτέ δεν φτάσαμε στην επίγνωση και την αυτογνωσία που πρέπει να έχουμε, για να αλλάξουμε πράγματα.

Στη βάση ότι οι νέοι είναι το μέλλον αλλά δείχνουν απαξίωση ως προς τα πολιτικά πράγματα, πιστεύεις ότι υπάρχει τρόπος εκπαίδευσης και -καλώς εννοούμενης- προσέλκυσής τους; Υπάρχει διαφοροποίησή τους από τις προηγούμενες γενιές;

Θεωρώ ότι οι νέοι είναι πολύ πιο ευαίσθητοι από τη δική μας γενιά. Και δεν έχουν την ανθεκτικότητα που είχαμε εμείς. Καθόλου.

Υποθέτω ότι από αυτό έχει προκύψει και ο όρος “snowflakes” που τους αποδίδεται ενίοτε…

Ναι. Και είναι πολύ πιο «μπροστά» από εμάς. Βέβαια μεγαλώνουν με το να έχουν πρόσβαση στα πάντα. Έχουν μάθει αλλιώς. Πρέπει να μπορέσουμε να προσαρμόσουμε και την Εκπαίδευση και τον τρόπο που τους χειριζόμαστε, στα δεδομένα τους. Αλλιώς τους χάνουμε. Και συχνά για αυτό μπαίνουν σε διάφορες ομάδες που αύριο θα μετανιώσουν για αυτές: για να εκτονώσουν τον θυμό τους. Ακραίες ομάδες, όπως είναι το ΕΛΑΜ κλπ.. Που μπήκε μέσα στα σχολεία ο εθνικισμός με αυτό τον τρόπο. Μπαίνει γιατί βρίσκει έδαφος! Τους καταλαβαίνω.

Το πώς μαθαίνουν την Ιστορία της Κύπρου τα παιδιά στο σχολείο είναι σχεδόν πλύση εγκεφάλου!

Πώς κρίνεις τα αποτελέσματα των πρόσφατων Ευροεκλογών και τι συμπέρασμα, πιστεύεις, βγήκε σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο

Τα αποτελέσματα των εκλογών δείχνουν το εξής: Η αποχή ήταν ο μεγάλος νικητής και οι υποψήφιοι, δυστυχώς, δεν γνωρίζουν τους τρόπους να επικοινωνήσουν με τις γενιές Υ και Ζ που είναι οι νέοι ψηφοφόροι και οι οποίοι θα ψηφίζουν τα επόμενα 50-60 χρόνια. Το δεύτερο μήνυμα είναι ότι πολλοί ψηφοφόροι από τα δυο μεγάλα κόμματα επέλεξαν πρόσωπα, που δεν είναι πολιτικά εκτεθειμένα και χωρίς διαφθορά στο ιστορικό τους. Επιπρόσθετα, το ότι για πρώτη φορά από το 1963 έχουμε επίσημα εκλέξει Τουρκοκύπριο αξιωματούχο (ευρωβουλευτή), δίνει και αυτό ένα ξεκάθαρο μήνυμα στην Ευρώπη για την πρόθεσή μας για επανένωση. Άσχετα αν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, μαζί με το συγκυβερνόν κόμμα, μόλυναν την προεκλογική ατμόσφαιρα με εθνικιστικά παραληρήματα. Θεωρώ ότι πολύς κόσμος ψήφισε ΕΔΕΚ για να αποτρέψει την είσοδο του ΕΛΑΜ στην Ευρωβουλή. Συνεπώς λειτούργησε η λογική στους Κύπριους συμπολίτες μας και όχι ο θυμός -αν και η ΕΔΕΚ έχει καταντήσει πιο ακραία και από το ΕΛΑΜ, από την οποία κάποια στιγμή είχε περάσει όλη η διανόηση του τόπου. Όσοι θέλουν να είναι πρώτο κόμμα στις βουλευτικές το 2021, θα πρέπει να κατεβάσουν πολλούς ανεξάρτητους και όχι κομματικά στελέχη ή άτομα που «γέρασαν μέσα στη Βουλή». Χρειάζεται νέο αίμα με νέες γνώσεις και προσεγγίσεις, και ξεκάθαρο όραμα και θέσεις για την Κύπρο -από το Κυπριακό μέχρι το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή.

Για να κλείσω το κεφάλαιο «Πολιτική»: Πιστεύεις ότι έχουν περάσει καλοί πολιτικοί ηγέτες από την Κύπρο;

Νομίζω ο Βασιλείου θα μπορούσε να είναι ένας από αυτούς τους ηγέτες. Θεωρώ όμως ότι ακόμη και αυτοί που έχουν ηγετικές ικανότητες, ο τρόπος που λειτουργεί το κόμμα, οι δεσμεύσεις κλπ., σου δένει τα χέρια. Γι’αυτό και λέω ότι τα άτομα που θα πάνε μπροστά την Κύπρο, πρέπει να μην χρωστάνε κανενός τίποτα!

Όσοι θέλουν να είναι πρώτο κόμμα στις βουλευτικές το 2021, θα πρέπει να κατεβάσουν πολλούς ανεξάρτητους

Λοιπόν, έψαξα τον όρο της Κλινικής Επικοινωνίας κι αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι ότι ανάμεσα σε άλλα, εκπαιδεύεις το ιατρικό προσωπικό πώς να επικοινωνήσει σε έναν ασθενή ή στους οικείους δυσάρεστα νέα!

Είναι από τις πιο δύσκολες εκπαιδεύσεις που κάνω. Και δυστυχώς στην Κύπρο δεν γίνεται με τον σωστό τρόπο. Δηλαδή αυτό που γίνεται στα δημόσια νοσηλευτήρια είναι ότι ο γιατρός σου ρίχνει τη «βόμβα», στο διάδρομο, και φεύγει. Και τα συντρίμμια, τα μαζεύεις όλα μόνος σου. Είναι πολύ λάθος. Η όποια ανακοίνωση πρέπει να γίνει σε ένα κατάλληλο περιβάλλον που να υπάρχει ησυχία, να πεις στον ασθενή «θα σε ενημερώσω για τα αποτελέσματά σου, μήπως θες κάποιο άτομο μαζί σου;» και θα πρέπει να ξεκινήσεις με το λεγόμενο “warning shot”. Δηλαδή: «Δυστυχώς δεν έχω πολύ καλά νέα» ή «Ήρθαν τα αποτελέσματά σας και δυστυχώς δεν έχω πολύ καλά νέα να σας δώσω». Πρέπει να δώσεις την προειδοποίηση για να προετοιμαστεί το άτομο για αυτό που έρχεται.  

Μου θυμίζεις το “warning shot” της βρετανικής αστυνομίας που ξεκινά πάντα με το “I’m sorry to have to tell you this…”. Ναι, είναι κοφτό. Αλλά πώς αλλιώς να ξεκινήσεις για να προϊδεάσεις;

Ακριβώς. Είναι σημαντικό γιατί σε προετοιμάζει για αυτό που θα ακολουθήσει, που δεν θα είναι κάτι ευχάριστο. Από κει και πέρα, πρέπει να διαχειριστείς τα συναισθήματα, αντί να συνεχίσεις να λες τα νέα. Γιατί ο ασθενής μπορεί να κάνει shot down, μπορεί να κλαίει, μπορεί να θυμώσει… Πρέπει να στηρίξεις τον ασθενή εκείνη τη στιγμή, να του δείξεις ότι «είμαι εδώ και θα είμαι εδώ!». Και τα υπόλοιπα, σε άλλο ραντεβού.

Τα άτομα που θα πάνε μπροστά την Κύπρο πρέπει να μην χρωστάνε κανενός τίποτα!

Παρακολούθησα ένα βιντεάκι από έρευνά σου σε σχέση με το τεστ ΠΑΠ και την αντίληψη των γυναικών για την επιτακτικότητά του. Εν ολίγοις, οι γυναίκες στην Κύπρο, σε σημαντικό ποσοστό, δεν θεωρούν απαραίτητο το να εξεταστούν προληπτικά! Ξαφνιάστηκα με τα αποτελέσματα. Από τις μέχρι τώρα έρευνες που έχεις διεξάγει, ποια αποτελέσματα σε έχουν σοκάρει;

Η μία έρευνα που με εντυπωσίασε δυσάρεστα ήταν αυτή, με το τεστ ΠΑΠ που δεν περίμενα στη σύγχρονη εποχή να έχουμε τέτοια δεδομένα. Η άλλη έρευνα που μου έκανε εντύπωση -που όμως το είχα βιώσει στα νοσοκομεία- ήταν όταν μετρήσαμε την επαγγελματική εξουθένωση των νοσηλευτών. Και μία παράμετρος για αυτό, είναι ότι δεν ζητάνε βοήθεια! Αυτό που εισέπραττα όταν ήμουν μέσα στο νοσοκομείο για τις έρευνες και τις παρεμβάσεις, είναι η αντίδραση: «Γιατί να μην το σκεφτεί από μόνος του, ο συνάδελφος;».

Θεωρώ ότι τα νοσοκομεία μας αυτή τη στιγμή πάσχουν από οργάνωση και κακή διοίκηση

Μου θυμίζει εμάς τις γυναίκες που συνήθως προσμένουμε -απαιτούμε ακόμη!- από τους άντρες να γνωρίζουν τι θέλουμε ή τι χρειαζόμαστε πριν το εκφράσουμε

Ναι. Είναι λάθος αυτό. Γιατί αν δεν επικοινωνήσεις τις ανάγκες σου, δεν θα ικανοποιηθούν. Δεν ξέρω αν το κάνουμε περισσότερο οι γυναίκες ή οι άντρες.

Σε αυτό, έχεις δει διαφορά μεταξύ γυναικών κι αντρών, στο προσωπικό κλινικής;

Τώρα μου έδωσες έναυσμα για έρευνα στην επικοινωνία των δύο φύλων. Νιώθω ότι οι άντρες είναι πιο «απλοί» στη σκέψη τους. Οι γυναίκες έχουν πολύπλοκο τρόπο σκέψης και αυτό τις κάνει και ιδιαίτερες. Ο άντρας εννοεί αυτό που λέει. Η γυναίκα συνήθως…

Δεν εννοεί αυτό που λέει! (γέλια)

Ναι, αυτό. Και συχνά μου λένε ότι είμαι «αντράκι» ή «μαγκάκι» γιατί θα πω κατευθείαν αυτό που θέλω.

Και τα δύο φύλα είναι εξίσου ικανά. Απλώς εμείς, ως γυναίκες, δεν το έχουμε πιστέψει ακόμη.

Παρομοίως, θεωρείς ότι είμαστε ικανότερες στο εργασιακό κομμάτι από τους άντρες ή δεν έχεις παρατηρήσει κάτι τέτοιο;

Οι πεποιθήσεις που υπάρχουν γύρω μας και έχουν καλλιεργηθεί, είναι ότι δεν είμαστε. Γι’αυτό και οι γυναίκες δεν τολμούν να διεκδικήσουν θέσεις, γιατί ξεκινούν από αυτή τη λογική. Θεωρώ ότι και τα δύο φύλα είναι εξίσου ικανά. Απλώς εμείς, ως γυναίκες, δεν το έχουμε πιστέψει ακόμη. Κι αυτό είναι άσχημο. Και υπάρχει, σαν στερεότυπο, στο σπίτι, στην οικογένεια, ακόμη και στην παιδεία. Κι είναι κρίμα να σε εμποδίζουν άλλες γυναίκες από το να ξεχωρίσεις! Το άλλο που έχω νιώσει στην κυπριακή κουλτούρα -και λυπάμαι γι’αυτό- είναι ότι όταν υπάρχουν άντρες σε μια συνεργασία, τη στιγμή που θα σε αντιμετωπίσουν ως γυναίκα, έχασες!

Τη θηλυκότητα εννοείς;

Ναι. Παύουν να βλέπουν όλες τις ικανότητες που έχεις και σε βλέπουν ως γυναίκα.

Ή δε σε παίρνουν πλέον πολύ σοβαρά.

Ναι, και αυτό. Ή αν δεν ενδώσεις στο φλερτ, αμέσως χάνεται η συνεργασία!

Άρα λες ότι στην Κύπρο παίζει πολύ το παιχνίδι «αν μου κάτσεις, θα σου δώσω δουλειά»;

Ναι, ναι. Υπάρχει αυτό και δυστυχώς σε πάρα πολλούς χώρους.

Ίσως γι’αυτό στον εταιρικό (corporate) κόσμο, το ντύσιμο που επιβάλλεται αφαιρεί από τη θηλυκότητα, από τα χαρακτηριστικά που τονίζουν το φύλο!

Ακριβώς!

Στην κυπριακή κουλτούρα, αν δεν ενδώσεις στο φλερτ χάνεται η συνεργασία!

Γιατί οι άντρες να δικαιούνται να είναι άντρες στον εργασιακό χώρο κι εμείς όχι, γυναίκες; Εντός αισθητικά αποδεκτού πλαισίου. Από την άλλη, αυτό που συμβαίνει σήμερα στην Αμερική με τον εκχυδαϊσμό του φύλου μας από εμάς τις ίδιες, ε, καταργεί κάθε στάνταρ. Πως και γιατί να σε πάρει κάποιος σοβαρά έτσι!

Συμφωνώ απόλυτα σε αυτό το κομμάτι. Ο σεβασμός κερδίζεται με πάρα πολλά πράγματα. Βέβαια διαφωνώ κάθετα όταν π.χ. σε περιστατικό βιασμού, πουν ότι έφταιγε η κοντή φούστα! Όμως θεωρώ ότι οφείλεις στον χώρο εργασίας σου να είσαι επαγγελματικά ντυμένος κι επίσης, μέσα από τους διαλόγους που κάνεις δείχνεις τον επαγγελματισμό σου. Βέβαια στην Κύπρο, κι επαγγελματικά να φερθείς και να μην επιτρέψεις άλλου τύπου διαλόγους, πάλι σε βλέπουν σαν «λεία».

Νομίζω ότι ανήκεις σε μια ομάδα ανθρώπων, που προσωπικά θαυμάζω, οι οποίοι είναι σαν τα σφουγγάρια και σπουδάζουν μια ζωή, συγκρατώντας και κυνηγώντας γνώση. Έχεις κάνει ακόμη και μεταδιδακτορικό! Έχεις τελειώσει με τις σπουδές; (γέλια)

Νομίζω το έχω το σαράκι της γνώσης, ναι. (γέλια) Ολοκλήρωσα μόλις το δίπλωμά μου ως Professional Certified Coach από το International Coach Academy. Η Ακαδημία αυτή είναι εγκεκριμένη από το International Coach Federation (ICF). Το λέω, γιατί βλέπουμε διάφορους life coachers κλπ. να ξεφυτρώνουν, χωρίς την κατάλληλη εκπαίδευση.

Πως και αυτή η «προσκόλληση» στο επικοινωνιακό κομμάτι, στις σπουδές σου;

Με ενδιαφέρουν πάρα πολύ οι ανθρώπινες σχέσεις. Και με ενδιαφέρει ο επαγγελματισμός σε ό,τι κάνει κανείς. Η Υγεία ήταν πάντα ένα κομμάτι που μου άρεσε. Βασικά έχω παιδικά τραύματα: Στην ηλικία των 7 χρόνων είχα κάνει ρευματικό πυρετό (είχε προσβάλει τις αρθρώσεις μου στα γόνατα και τους αστραγάλους και δεν μπορούσα να περπατήσω), που είχε μείνει αδιάγνωστος και οι γιατροί δεν έδιναν στους γονείς μου ελπίδες για επιβίωση! Ήμουν στο παλιό Γενικό Νοσοκομείο της Λευκωσίας συνέχεια, εκεί, απέναντι από τη Βουλή. Θυμάμαι πολύ έντονα όλη την «κακοποίηση» που έζησα από τους νοσηλευτές που με κρατούσαν κάτω για μια ένεση, τις αναλύσεις κλπ.. Νομίζω η ανάγκη για την Ψυχολογία της Υγείας ξεκίνησε από αυτό. Γιατί δεν θέλω παιδιά να βιώσουν αυτό που βίωσα εγώ. Και ξέρεις; Είναι άσχημο.

Με ενδιαφέρουν πάρα πολύ οι ανθρώπινες σχέσεις

Κάθε φορά που επισκέπτομαι κλινική ή ακόμη και διαγνωστικά κέντρα, νιώθω ότι μας αντιμετωπίζουν άχαρα, απρόσωπα, σαν ένα δοχείο με όργανα. Σίγουρα όχι ανθρώπινα και όχι με διάθεση να σου δώσουν χρόνο ή προσοχή. Όλα γίνονται αυτοματοποιημένα. Κι αναρωτιέμαι κάθε φορά: Τους εκπαιδεύουν για να είναι έτσι, για να μην επηρεάζονται ίσως;; Ισχύει;

Όχι, δεν ισχύει! Λάθος προσέγγιση. Ίσα-ίσα που το προσωπικό μιας κλινικής πρέπει να μπορεί να αναγνωρίσει τι αισθάνεσαι και τι αντίκτυπο έχει πάνω στην υγεία και την ψυχολογία σου! Έχουμε πολύ δρόμο ακόμα. Μην ξεχνάς ότι η Κλινική Επικοινωνία δεν έχει πολλά χρόνια που μπήκε στα πανεπιστήμια για να διδαχθούν οι γιατροί, οι νοσηλεύτριες. Και στην Νοσηλευτική ήταν 1 μάθημα, 1 εξάμηνο!

Θα σε πάω στην τελευταία μου ερώτηση: Πως φαντάζεσαι εσένα και πώς την Κύπρο, σε 20 χρόνια;

Επειδή είμαι αισιόδοξη, η Κύπρος θεωρώ ότι θα επανενωθεί. Μάλλον, θα ήθελα να γίνει μια μικρή Σιγκαπούρη η Κύπρος! Πολύ «μπροστά». Σε όλα τα επίπεδα. Αλλά για να συμβεί αυτό, οι επόμενες γενιές που θα κυβερνήσουν, θα πρέπει να είναι τεχνοκράτες που δεν θα χρωστούν χάρη ούτε σε κόμμα ούτε σε κανέναν. Τώρα, για εμένα… Βασικά, αυτό είναι από τα όνειρά μου: Θα ήθελα εκεί, γύρω σε αυτή την ηλικία, των 60, να αρχίσω να γράφω βιβλία! Επειδή οι ρίζες μου είναι από το Ριζοκάρπασο -και τον αγαπώ πάρα πολύ αυτό τον τόπο-, με βλέπω να είμαι εκεί σε ένα σπιτάκι, να γράφω το βιβλίο στον υπολογιστή -δεν ξέρω τι θα έχει τότε!

Τι βιβλίο;

Νομίζω ότι θα είναι πιο πολύ νουβέλες.

Θα ήθελα να γίνει μια μικρή Σιγκαπούρη η Κύπρος!

Πάμε στην αρχή. Δεν σε ξέρω. Αν μου συστηνόσουν, τι θα μου έλεγες; Είμαι η Θεανώ και…;

Ξέρεις, λένε ότι για να συστηθείς σωστά δεν πρέπει να πεις τι δουλειά κάνεις, ποιοι είναι οι φίλοι σου και τι έχεις πετύχει στη ζωή σου! Οπόταν θα σου έλεγα: Είμαι η Θεανώ, είμαι πολύ ανήσυχη και αυτό που σκέφτομαι κι αισθάνομαι θα το πω. Χωρίς τίτλους, χωρίς όλα αυτά που έκανα στη ζωή μου.

Έχεις φίλους;

Έχω, έχω! Έχω σταθερές φιλίες κι έχω δημιουργήσει κι έναν κύκλο με κόσμο που εκτιμώ πολύ.

Μιλάς 4 γλώσσες, εκ των οποίων Τούρκικα και μάλιστα, σε ικανοποιητικό επίπεδο. Αυτό, πως προέκυψε;

Από το 2004 και μετά ενεπλάκην σε πολλές δικοινοτικές δραστηριότητες, εθελοντικά. Οπόταν ήμουν σε πάρα πολύ συχνή επαφή με Τουρκοκύπριους. Ε, ξεκινήσαμε μια ομάδα από εμάς να κάνουμε μαθήματα. Κι έχω πάρα πολλούς φίλους Τουρκοκύπριους!

Έχεις επισκεφτεί την Τουρκία;

Έχω πάει 4 φορές στην Κωνσταντινούπολη -για συνέδρια αλλά και ως τουρίστας- και μου αρέσει πάρα πολύ.

Θα ήθελα εκεί, γύρω στα 60, να αρχίσω να γράφω βιβλία!

Είσαι doer ή thinker; Είσαι από τους ανθρώπους, τους ιδεαλιστές, που στοχάζονται ή σου αρέσει να υλοποιείς;

Είμαι το άτομο που άμα πω κάτι, πρέπει να το κάνω! Είμαι doer. Αλλά δεν είμαι doer χωρίς να είμαι thinker!

Είμαι το άτομο που άμα πω κάτι, πρέπει να το κάνω!

Ποια η σχέση σου με το άλλο φύλο και ποια με το ίδιο;

Η σχέση μου με το ίδιο φύλο είναι πολύ καλή. Νομίζω είμαι πολύ καλή ακροάτρια. Κι όταν είσαι καλός ακροατής, ο κόσμος σε θέλει γύρω του. Έχω αρκετές φίλες, που η σχέση μας είναι πολύ δεμένη. Αν εξαιρέσω, λοιπόν τα επαγγελματικά μου βιώματα που δεν μπορώ να εξηγήσω -προφανώς κάτι «ξυπνάω» σε συναδέλφισσες…- η σχέση μου με τις γυναίκες είναι πολύ καλή. Τώρα, για το άλλο φύλο: Ήμουν πάντα αγοροκόριτσο. Πάντα έπαιζα με τα αγόρια. Οπόταν όταν είμαι με άντρες, είμαι ένας από αυτούς και θα μου πουν τα πάντα! Μπορεί να έχω περισσότερους φίλους άντρες από γυναίκες.

Σ’ευχαριστώ πάρα-πάρα πολύ.

Κι εγώ!

• 

• 

#ροζδύναμη