Αυτοπεποίθηση & παιδί

Ένα ερώτημα που απασχολεί πολύ τους γονείς είναι “πως θα βοηθήσω το παιδί μου να αποκτήσει αυτοπεποίθηση”; Πώς μπορώ να δώσω τα κατάλληλα εφόδια για να μπορεί στο μέλλον, να βρίσκει λύσεις, να αναγνωρίζει τα δυνατά του σημεία και να έχει το θάρρος να παραδέχεται τις αδυναμίες του ώστε να μπορεί εν δυνάμει να τις αλλάξει; Πως θα μπορεί να δείχνει εμπιστοσύνη στις ικανότητες του και να αποδέχεται τον εαυτό του χωρίς να εξαρτάται μόνο από την στάση και την γνώμη των άλλων;
Η αυτοπεποίθηση είναι άμεσα συνδεδεμένη με την στάση που θα υιοθετήσουν οι γονείς ή οι σημαντικοί άλλοι στην ζωή κάθε παιδιού. Το κάθε άγγιγμα, το κάθε βλέμμα και η κάθε λέξη από την αρχή της γέννησής του διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην μετέπειτα ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης. Αυτό, συνεπάγεται και με την πλήρη αποδοχή του παιδιού. Ακόμη και όταν κάνει κάτι το οποίο εμείς θεωρούμε λάθος, ακόμη και αν θα θέλαμε να είμαστε επικριτικοί απέναντί του.
Όπως γίνεται κατανοητό, η αυτοπεποίθηση δεν είναι εκ γενετής ανθρώπινο χαρακτηριστικό αλλά δημιουργείται, ενισχύεται, αναπτύσσεται, αποκαθίσταται ή όχι αναλόγως των συμπεριφορών, των γεγονότων και των συνθηκών που θα έχει στην διάρκεια της ζωής του. 
Αν λοιπόν το παιδί μεγαλώνει σε ένα απορριπτικό πλαίσιο, με έντονη κριτική στάση για κάθε του κίνηση, με συνεχείς παρατηρήσεις, με φωνές και ένταση ή με πολλές απαιτήσεις για τις επιδόσεις του και για όσα οι γονείς περιμένουν από το ίδιο να κάνει, βάσει των δικών τους προσδοκιών, το πιο πιθανόν θα είναι η εμπιστοσύνη στον εαυτό του να τραυματίζεται διαρκώς και η ανάπτυξη της αυτοπεποίθησής του να είναι άπιαστο όνειρο. Το ίδιο αποτέλεσμα φυσικά μπορεί να έχουμε και σε ένα περιβάλλον άκρως προστατευτικό, το οποίο αναπτύσσεται συνήθως μετά από τραυματικά γεγονότα, για όλη την οικογένεια ή για το παιδί, διότι το περιβάλλον αυτό, δεν προάγει την πίστη στον εαυτό και την αυτονομία του αλλά αντιθέτως, ενισχύει την αίσθηση του « μόνο μαζί μας» μπορείς να τα καταφέρεις, ή είσαι ασφαλής ή του χρειάζεται συνεχώς να σου δίνουμε εμείς κατευθύνσεις για το τι να κάνεις, με αποτέλεσμα την έλλειψη πρωτοβουλιών. Ενώ φυσικά το επιθυμητό αποτέλεσμα απομακρύνεται αν είμαστε συνεχώς προθυμοι να βοηθήσουμε το παιδί αντί να προσπαθήσει ουσιαστικά διότι έτσι του στερουμε την δυνατότητα για περιέργεια και εξερεύνηση των δυνατοτήτων του.
Η δύναμη της γλώσσας λοιπόν είναι και σε αυτή την περίπτωση καταλυτικής σημασίας. Η γλώσσα όχι μόνο στην λεκτική απόδοσή της αλλά και στην μη λεκτική επικοινωνία (στάση του σώματος, τρόπος κοιτάγματος, χειρονομίες, μιμική έκφραση του προσώπου, τόνος, χροιά και ένταση της φωνής) μπορεί να αποκαλύπτει φόβο και ανασφάλεια ή αυτοπεποίθηση και δυναμισμό και είναι αυτή η οποία μπορεί να αποδομήσει ή να απογειώσει την ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης.
Όταν λοιπόν επικοινωνώ με το παιδί είναι πολύ σημαντικό να έχω στο νου μου, έννοιες, λέξεις και προτάσεις με θετικό πρόσημο οι οποίες να έχουν ως στόχο την περιγραφή των συμπεριφορών του παιδιού, την διαδικασία, π.χ στον τρόπο σκέψης και όχι τα δικά του χαρακτηριστικά με μορφή ταμπέλας.

Μερικές χρήσιμες προτάσεις.
– Ήταν πολύ έξυπνη η κίνηση να βρεις πρώτα όλες  τις γωνίες του παζλ και μετά να συνεχίσεις. Αντί: είσαι το πιο έξυπνο παιδί του κόσμου, σε καμαρώνω!  
– Δουλεύεις τόσο σκληρά και με μεθοδικότητα που την θαυμάζω. Αν και ξέρω πως για να τα καταφέρεις έχασες δυο από τις εξόδους σου! Αντί: όταν φέρνεις άριστα είμαι τόσο περήφανος για εσένα.
– Αυτή σου η πράξη, δείχνει πόσο πολύ σέβεσαι και τους γύρω σου εκτός από εσένα, μπράβο! Αντί: έτσι μπράβο, είσαι καλό παιδί γιατί σηκώθηκες για να κάτσει αυτός ο ηλικιωμένος κύριος.
– Θαυμάζω τον τρόπο σκέψης σου! Αντί: μπράβο, είσαι ο καλύτερος από όλους και δε θέλω να με απογοητεύεις.
– Η αδερφή σου έχει και αυτή, όπως και εσύ, πολλά όμορφα χαρακτηριστικά αλλά και αρκετές αδυναμίες. Όμως και οι δυο είστε μοναδικοί για εμάς. Αντί: δες τι ωραία που συμπεριφέρεται η αδερφή σου ενώ εσύ όλη την ώρα κάνεις αταξίες και δεν ακούς κανέναν.
– Τι υπέροχα που χαμογελάς, μου αρέσει τόσο όταν σε βλέπω έτσι. Αντί: θα έπρεπε να είσαι όλη την ώρα χαμογελαστός, τίποτα δε σου λείπει. Σταμάτα λοιπόν να είσαι αχάριστος και να γκρινιάζεις, τώρα!
– Ήταν πολύ όμορφο που πήρες την πρωτοβουλία και συμμάζεψες το δωμάτιό σου, έτσι, θα μπορείς και να βρεις πιο εύκολα τα πράγματά σου και θα μπορούμε να απολαύσουμε με ηρεμία μια βόλτα στην παιδική χαρά, όπως συμφωνήσαμε. Αντί: μάζεψε τώρα το δωμάτιο σου, ακούς? Θα μετρήσω μέχρι το 5, αλλιώς δε θα πάμε στην παιδική χαρά.
– Πω πω μακάρι να είχα και εγώ λίγη από την φαντασία σου! Πρέπει να είναι υπέροχος ο κόσμος με την δική σου ματιά! Αντί: σου μιλάω! σταμάτα πια να παίζεις με φανταστικούς φίλους και να είσαι στον κόσμο σου! Περιμένω παραπάνω από εσένα, γιατί είσαι δυνατός αν και λίγο τεμπελάκος! 
– Τι όμορφη πρωτοβουλία που ήταν να αλλάξεις νερό στο χρυσόψαρο! Την επόμενη φορά όμως θα ήθελα να είναι και κάποιος από εμάς παρόν μαζί σου, γιατί νιώθω πως πήρες μεγάλο ρίσκο με την γυάλινη γυάλα και τα νερά. Αντί: τι έκανες εκεί!είναι δυνατόν να κάνεις τέτοιες βλακείες? δε σε κόβει πως μπορεί να χτυπήσεις? Ίδιος ο πατέρας σου είσαι, μέσα στην χαζομάρα και την μαγκιά!
– Σε αγαπάω ότι και αν γίνει! Αντί: σήμερα ήσουν εξαιρετικό παιδί και γι΄ αυτό σε αγαπάω ακόμη πιο πολύ.

Αυτό φυσικά δεν σημαίνει πως θα πρέπει συνεχώς να τους ραίνω με ροδοπέταλα ή να υπερβάλλω στους επαίνους και στα μπράβο αλλά να αξιολογώ και να επιβραβεύω εκεί όπου πραγματικά νιώθω πως προσπάθησαν, πως ξεχώρισαν ή πως πραγματικά το αξίζουν ασχέτως επιθυμητού αποτελέσματος. Αλλιώς, το συνεχές μπράβο γίνεται μη συνειδητά αυτοσκοπός, χάνοντας την πραγματική του ουσία που είναι η απλή ενθάρρυνση και η δόμηση εσωτερικού κινήτρου. Αυτό γίνεται διότι  το τόσο ¨αθώο¨ μπράβο, όταν δίνεται συνεχώς και απλόχερα στο παιδί δημιουργεί μια σχέση εξαρτητική αφού του μαθαίνουμε να στηρίζεται στις δικές μας αξιολογήσεις και κρίσεις για το ότι έπραξε ή όχι κάτι καλό. 

Αν το καλοσκεφτούμε, το μπράβο στην βρεφική και νηπιακή ηλικία λειτουργεί περισσότερο ως ένας τρόπος για να δείξουμε στα παιδιά τι μας είναι αρεστό να κάνουν, άρα μια μορφή χειραγώγησης και συμμόρφωσης των συμπεριφορών τους στις δικές μας προσδοκίες. Όμως μεγαλώνοντας είναι σαφώς διαφορετικό το αποτέλεσμα που θα έχουμε αν κάνουμε μια συζήτηση μαζί τους για πως μπορεί να ένιωσε πχ ο ηλικιωμένος που σηκώθηκε το παιδί μας, από την θέση του και την παραχώρησε, ή τι άλλο θα μπορούσε ενδεχομένως να είχε συμβεί αν δεν το έκανε, πως θα ένιωθε κτλ ή τι διαφορετικό θα μπορούσαν να βρουν ως λύση με το αδερφάκι του για να μην έχουν και την επόμενη φορά μια αρνητική συνέπεια κ.τ.λ διότι έτσι τους δίνουμε την τροφή για να αποκτήσουν κριτική σκέψη και για τις θετικές και για τις αρνητικές συνέπειες και να γίνουν πιο ώριμοι και αναστοχαστικοί στη σκέψη ενήλικες.
Τέλος, μέρος των συμπεριφορών είναι και οι λιγότερο επιτυχημένες προσπάθειες και όχι οι αποτυχίες. Αν δηλαδή διδάξουμε στο παιδί πως δεν είναι το ίδιο αποτυχημένο αλλά πως τα κατάφερε έως εκεί που την δεδομένη στιγμή μπορούσε, τότε του μαθαίνουμε να δέχεται την απογοήτευση χωρίς συσσωρευμένο θυμό και πίκρα για τον εαυτό του και του δίνουμε κίνητρο γεμάτο πίστη, αγάπη και εμπιστοσύνη για να προσπαθήσει να τα καταφέρει ακόμη καλύτερα στο μέλλον. Φυσικά αυτο προϋποθέτει μια συζήτηση μαζί του για το τι θα έπρεπε να διορθώσει για να έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα και να μην έχουμε εκμηδενίσει την κατάσταση λέγοντάς του “σιγά, αυτό δεν είναι τίποτα για εσένα” ή ” εννοείται πως θα τα καταφέρεις γιατί είσαι πανέξυπνος”, διότι έτσι ενισχύουμε ακόμη περισσότερο το άγχος του και άρα την αποτυχία.

Εξάλλου, όταν ρίχνω φως στα θετικά, καθρεφτίζω τα θετικά. Και τα παιδιά μας, είναι τα μοναδικά, ακατέργαστά μας διαμάντια που καθρεφτίζουν όλα όσα εισπράττουν.

Με πολύ σεβασμό & αγάπη,

Μαρία Γαΐδαρτζή