Είμαι γονιός. Τι άλλο δικαιούμαι να είμαι;

   

• 

Κατά τη διάρκεια μιας κουβέντας, με έναν άλλο γονέα, ή κατά τη διάρκεια μιας θεραπευτικής συζήτησης με γονείς, έχω πάντοτε στο μυαλό μου, πως ο άνθρωπος αυτός, λειτουργεί με γνώμονα το καλό του παιδιού του και κατ΄ επέκταση και το δικό του. Ως εκ τούτου, πράττει το καλύτερο δυνατό, σύμφωνα με τις γνώσεις του, τις αντοχές του και τις εμπειρίες του και φυσικά βάσει της καθημερινότητάς του. Επίσης, λαμβάνω υπόψιν μου το γεγονός πως μέχρι και πριν κάποιες γενιές, ο γονιός ήξερε πως «έπρεπε» να συμπεριφέρεται για να έχει υπάκουα, πειθαρχημένα και «σωστά» για την κοινωνία παιδιά. Ήξερε επίσης τι έπρεπε να κάνει για να έχει τα παιδιά του υπό έλεγχο και για να μπορεί να τα περιορίσει και αυτό διότι η κοινωνική συνθήκη όριζε επακριβώς το πλαίσιο. Ήξερε όμως και κάτι ακόμη. Πως τα παιδιά, έχουν μια ύψιστη ανάγκη. Το παιχνίδι. Και ως εκ τούτου, τα επέτρεπε να αλληλεπιδρούν με γειτονόπουλα χωρίς ιδιαίτερη στοχοποίηση, τα επέτρεπε να τρέχουν και να παίζουν ανέμελα και τα εκπαίδευε για την ζωή των ενηλίκων έχοντάς τους εμπιστοσύνη για το που ακριβώς βρισκόταν και για την ώρα που θα επέστρεφαν στο σπίτι τους, χωρίς περαιτέρω ελεγκτικούς μηχανισμούς.

Έτσι, υπάρχουν περιγραφές μια ξεκάθαρης εικόνας οικογενειών οι οποίες κατά βάσει λειτουργούσαν με κύριο συστατικό την μη διαλεκτική επικοινωνία, την απολυτότητα, την άκαμπτη αλλά ισχυρή ύπαρξη ορίων και κανόνων και κάποιες φορές την τιμωρητική ή /και βίαιη στάση στην ανυπακοή. Τα παιδιά υπακούγανε συνήθως όχι γιατί κατανοούσαν απαραίτητα τους κινδύνους αλλά από φόβο για την τιμωρία που θα ακολουθούσε και οι μεγάλοι συχνά έφταναν σε ακραίες συμπεριφορές στο όνομα της υπακοής, του σεβασμού και της διατήρησης των αρχών και της τιμής της οικογένειας. Αντίστοιχες επίσης συμπεριφορές ήταν ανεκτές και κάποιες φορές θεμιτές και στο σχολικό πλαίσιο και ιδιαιτέρως από τον δάσκαλο, ο οποίος συνέχιζε το έργο του συνετισμού για να γίνει το παιδί ένας καλός και έντιμος πολίτης.

• 

Περνώντας τα χρόνια, αυτή η μορφή διαπαιδαγώγησης άρχισε σταδιακά να «μαλακώνει», να γλυκαίνει και να ακούγονται και οι ανάγκες των παιδιών λίγο παραπάνω. Πολλά ερεθίσματα από διαφορετικούς κόσμους γέμισαν σταδιακά την ζωή μας και έτσι άρχισαν τα παιδιά να έχουν φωνή και λόγο για το πώς νιώθουν, τι θέλουν και τους δόθηκαν αρκετές επιλογές σε σχέση με το παρελθόν.

Τα νάιλον που ήταν σκεπασμένα τα έπιπλα του «επίσημου» καθιστικού και χρησιμοποιούνταν μόνο σε γιορτές και μόνο από τους καλεσμένους, πετάχτηκαν και άρχισαν δειλά δειλά να χρησιμοποιούνται από όλη την οικογένεια. Τα «καλά» ρούχα, για την Κυριακή στην Εκκλησία, άρχισαν να φοριούνται και σε άλλες εξόδους, να υπάρχει πληθώρα και ποικιλία, δίνοντας έτσι την ευκαιρία για μεγαλύτερη ελευθερία, αυτονομία και ζωή και το καθημερινό μεσημεριανό φαγητό που κάποτε ήταν ιεροτελεστία μιας και αποτελούσε μια πράξη ενίσχυσης του δεσίματος και της επικοινωνίας της οικογένειας, σήμερα, -όπου τηρείται-, συμπυκνώνεται μεταξύ του τρεξίματος για φροντιστήρια και για δουλειά.

• 

Οι ρυθμοί βιώνονται διαφορετικά. Έχουν ανέβει ακόμη περισσότερο η ένταση, το άγχος και το στρες για την καταξίωση και όλη μαζί η οικογένεια βρίσκεται για ελάχιστο ή καθόλου χρόνο.  Η κούραση, η εξάντληση και η υπερπροσπάθεια είναι τα χαρακτηριστικά των νέων γονιών στην προσπάθειά τους να δώσουν απλόχερα ότι καλύτερο στα παιδιά τους. Το τρέξιμο από δραστηριότητα σε δραστηριότητα, το χάσιμο ποιοτικού χρόνου και εν τέλει η υπερίσχυση ενοχών και θυμού είναι κυρίαρχα στην καθημερινή ρουτίνα μιας σύγχρονης οικογένειας. Μια κατάσταση μάλιστα η οποία είναι σαφώς ψυχοφθόρα και πολύ οδυνηρή για ένα γονιό ο οποίος στερείται τα πάντα για να έχει το παιδί του τα πάντα.

Πλέον, ο γονιός φαίνεται πιο εκεί στις ανάγκες του παιδιού, πιο έτοιμος να δώσει τα πάντα και πιο κοντά από ποτέ στα παιδιά του. Ή μήπως όχι;

Για ποιο λόγο άραγε ενώ σήμερα υπάρχει η δυνατότητα να μεγαλώσουν τα παιδιά μας με μεγαλύτερη άνεση, με την δυνατότητα πολλών επιλογών και με βασικό γνώμονα την αγάπη, αντιμετωπίζουν οι γονείς τόσες δυσκολίες στην καθημερινή ανατροφή τους;

Για ποιο λόγο πλήθος γονέων περιγράφουν τα παιδιά τους ως αχάριστα, ως κακομαθημένα και ανεξέλεγκτα την στιγμή που οι ίδιοι κάνουν κατά κύριο λόγο αυτό που θεωρούν καλύτερο για τα παιδιά τους; Και γιατί άραγε, όταν κληθούν να ασκήσουν τον ρόλο τους, νιώθουν ενοχές, θυμό και συναισθήματα αποτυχίας και αναποτελεσματικότητας;

• 

Είναι γεγονός πως οι σημερινοί γονείς λόγω των πολλών προκλήσεων, των άπειρων ερεθισμάτων και αλλαγών που συμβαίνουν με ταχύτατους ρυθμούς καθημερινά, προσπαθούν να βρουν ισορροπίες σε όλες τους τις σχέσεις. Στην επαγγελματική ζωή, στην οικογενειακή, στον φιλικό κύκλο, στις οικονομικές απαιτήσεις και να προσαρμοστούν παράλληλα με την συνεχή εξέλιξη και την τεχνολογία. Όλοι αυτοί όμως οι συντελεστές, εκτός από πηγές ευχαρίστησης είναι παράλληλα και πηγές άγχους. Η κρίση που περνάνε οι αρχές, οι θεσμοί και οι αξίες φαίνεται να τραντάζουν ισχυρά και τα οικογενειακά στεγανά με αποτέλεσμα να μην είναι ξεκάθαρο πλέον τι πρέπει να κάνουν ως «καλοί» γονείς; Πως πρέπει να συμπεριφερθούν; Τι κανόνες να υιοθετήσουν στο σπίτι; Ποιον από όλους να ακούνε; Ποιον ειδικό να εμπιστευτούνε ούτως ώστε να τους κατευθύνει για να έχουν μια ισορροπημένη σχέση με τα παιδιά τους;

Επίσης, οι επιταγές της κοινωνίας μας, σήμερα είναι σαφώς διαφοροποιημένες από το πρόσφατο παρελθόν και ξεκάθαρες προς μια κατεύθυνση. Προσανατολισμός στην υλική ζωή και στην εξωτερική κάλυψη αναγκών. Αυτό με λίγα λόγια σημαίνει απομάκρυνση από την εσωτερική πηγή δύναμης και ενέργειας, απομάκρυνση από το να βρει ο καθένας το δικό του νόημα ζωής και παράλληλη υπέρμετρη έκθεση στην κριτική και στην στοχοθέτηση για την ικανοποίηση έξω από εμένα.

• 

Κάπως έτσι, πολλοί γονείς τείνουν χωρίς καν να το συνειδητοποιήσουν, να ακολουθούν ότι νέο υπάρχει στην αγορά για το παιδί τους, χωρίς δεύτερο φιλτράρισμα. Νέες μέθοδοι για να γίνει πιο έξυπνο, για να έχει ευέλικτη σκέψη και για να αποκτήσει αυτοπεποίθηση. Νέες δραστηριότητες για να απασχολείται στις ελεύθερες ώρες και πολλές ώρες εξωσχολικών εκπαιδευτικών διαδικασιών με προσανατολισμό την επιτυχία και όχι την καλλιέργεια του συναισθήματος και του εσωτερικού κόσμου.

Πλέον, ο ελεύθερος χρόνος των παιδιών είναι ελάχιστος και η επικοινωνία και ουσιαστική επαφή με τους γονείς μηδαμινή, λόγω υποχρεώσεων του ενός ή / και του άλλου. Οι γονείς προσπαθώντας να ικανοποιήσουν, αν όχι όλα, τα περισσότερα θέλω του παιδιού, γίνονται εν τέλει σοφέρ για τα παιδιά τους μιας και τείνουν ο ουσιαστικός τους χρόνος να είναι από και προς το σχολείο, το φροντιστήριο ή μια δραστηριότητα.

• 

Όμως, η επικέντρωση στην τελειότητα, σε βαθμούς και η υψηλή στοχοθέτηση για να έχουν ένα καλύτερο μέλλον με πληθώρα υλικών απολαύσεων έχει και σημαντικά κόστη. Τα επίπεδα άγχους σε γονείς και παιδιά, είναι πλέον υψηλότερα και οι κρίσεις πανικού ειδικά πριν από περιόδους εξετάσεων, ολοένα και αυξάνονται. Τα όρια συνήθως είναι πολύ διαπερατά με αποτέλεσμα τα παιδιά να νιώθουν έντονα συμπτώματα ανασφάλειας και η αίσθηση αποπροσανατολισμού μοιάζει να υπερισχύει. Η διαρκής επιμονή στην επίτευξη του μακρινού στόχου χωρίς να φωτίζεται το κάθε μικρό βήμα μοιάζει φορτίο δυσβάσταχτο. Το παιδί χρειάζεται από τους γονείς του να έχουν υψηλές προσδοκίες για το ίδιο. Είναι μια μορφή κινητήριας δύναμης όμως αυτές οι υψηλές προσδοκίες όταν στηρίζονται μόνο στην τελειότητα χωρίς να δίνουν έμφαση στην συμμετοχή και στο δυναμικό του, του στερούν την απόλαυση της προσπάθειας, της ικανοποίησης και της ενεργητικής εμπλοκής. Αποτέλεσμα; ένα παιδί με εσωτερικευμένο άγχος αποτυχίας και κατεπέκταση ένα παιδί το οποίο προσπαθεί μόνο αυτό που ξέρει με βεβαιότητα πως θα κατακτήσει και τίποτα περισσότερο για να προστατέψει τον εαυτό του από άσχημα συναισθήματα και για να μην απογοητεύσει τους γονείς του.

• 

Αντίθετως, αν ο γονιός σήμερα δει παράλληλα με τις ανάγκες του παιδιού του και τις δικές του, αν αρχίσει να παρατηρεί ποτέ νιώθουν όλοι πιο ήρεμοι, πότε περνάνε όλοι καλύτερα, με ποιους όρους και σε ποια περιβάλλοντα τότε πιθανόν να αναθεωρήσει και την στάση του ως γονιός αλλά και την στάση του ως μοναδικό, ξεχωριστό πλάσμα το οποίο έχει και αυτό αυτόνομες ανάγκες, σκέψεις και όνειρα πέρα από τα άγχη και τις αγωνίες.

Εν ολίγης, όσο ο γονιός προσπαθεί στα μάτια του παιδιού να φαντάζει τέλειος τόσο πιέζει τον εαυτό του και το παιδί του ενισχύοντας τον ανταγωνισμό και την απογοήτευση. Όσο οι προσδοκίες του είναι δυσανάλογες της πραγματικότητάς του, τόσο θα συνεχίζει να αγνοεί τα σημάδια που θα δίνει είτε ο οργανισμός του είτε το παιδί του για προσοχή και ανάγκη για αλλαγή και όσο δεν άκουει ουσιαστικά τα παιδιά του, τόσο θα ματαιώνεται και θα ψάχνει το τι πήγε λάθος, γεμάτος βάρη και ενοχές.

Ο προσανατολισμός λοιπόν προς μια συνεργατική σχέση ισοτιμίας με ξεκάθαρους όμως ρόλους γονέα και παιδιού και η ύπαρξη σαφών ορίων και συνεπειών στις συμπεριφορές, φαίνονται να είναι μερικά από τα κλειδιά των ασφαλών σχέσεων γονέων και παιδιών. Επίσης τα υπέρμετρα πρέπει και οι εξαντλητικές απαιτήσεις στερούν από τα παιδιά το παιχνίδι, άρα το κατεξοχήν μέσο εξερεύνησης και ανάγνωσης του κοσμου. Μπορείτε να φανταστείτε τι συνέπειες έχει το να σου στερεί κάποιος το σημαντικότερο μέσο για να αντιληφθείς τον κόσμο γύρω σου; Οι γονείς φυσικά οφείλουν να είναι γονείς όλο το 24ωρο. Να έχουν ξεκάθαρο στο μυαλό τους το τι θέλουν οι ίδιοι διότι μόνο έτσι μπορούν να το κάνουν ξεκάθαρο και στα παιδιά τους και να παραμένουν γονείς τους. Όμως είναι βασικό να ακούνε και τι θέλουν τα παιδιά τους. Να ακούνε, όχι να κάνουν ότι θέλουν. Εξάλλου δεν είναι φίλοι. Φίλους κάνουν συνεχώς σε όλη την πορεία της ζωής τους. Γονείς χρειάζονται. Γονείς ισορρπημενους και χαμογελαστούς.

• 

Εσύ; θέλεις να κάνεις την γονεϊκή σου εμπειρία απόλαυση ή βάσανο;