Έχουμε ακούσει πολλές φορές σε συζητήσεις μεταξύ φίλων και γνωστών την κλασσική δήλωση: Δεν αλλάζει ο άνθρωπος! Υπάρχουν δεκάδες παροιμίες, ρητά, παραδόσεις που μας κάνουν να πιστεύουμε ότι δε γίνεται: Δε μπορείς να μάθεις καινούρια κόλπα σε γέρικο σκυλί, λένε.
Κι όμως, κάποιοι άνθρωποι αλλάζουν. Τα σόσιαλ μίντια είναι γεμάτα ιστορίες από ανθρώπους που έχουν βιώσει θεαματικές αλλαγές στο κορμί τους, τη ψυχολογία τους, τον τρόπο που βλέπουν τα πράγματα. Λίγο να ψάξει κανείς, θα βρει δεκάδες παραδείγματα από ανθρώπους που ξαφνικά αντιλήφθηκαν ένα καλύτερο τρόπο ζωής και όντως άλλαξαν συθέμελα τη ζωή τους.
Τελικά, ποια είναι η σωστή απάντηση; Αλλάζουν οι άνθρωποι ή όχι;
Εν συντομία…
Ναι, οι άνθρωποι αλλάζουν… όταν θέλουν αυτοί οι ίδιοι να αλλάξουν! Όχι όταν τους πιέζουν οι γύρω τους, όχι όταν εξαναγκάζονται, όχι όταν οι άλλοι θεωρούν ότι είναι το καλύτερο για αυτούς. Οι άνθρωποι αλλάζουν μόνο όταν οι ίδιοι πραγματικά αντιληφθούν ότι μια συμπεριφορά/συνήθειό τους είναι πλέον επιβλαβές, ότι υπάρχει μια καλύτερη επιλογή για αυτούς που τους ενθουσιάζει και τότε η ανάγκη για αλλαγή έρχεται εκ των έσω.
Παρόλες τις καλές προθέσεις όμως, η αλλαγή είναι όντως δύσκολη. Τα “μονοπάτια” νευρώνων μέσα στον εγκέφαλό μας, αντιστέκονται σε κάθε προσπάθειά μας να κάνουμε κάτι διαφορετικό από τα συνηθισμένα. Πώς τότε κάποιοι άνθρωποι αλλάζουν; Ποια είναι τα στάδια αλλαγής; Και πώς μπορούμε να διατηρήσουμε την αλλαγή; Ο καθηγητής ψυχολογίας Prochaska και οι συναδέλφοι του έχουν κάνει έχουν κάνει μελέτες και έχουν καταλήξει στα 5 στάδια από τα οποία περνάει ο άνθρωπος για να κάνει μια μόνιμη αλλαγή στη συμπεριφορά του. Πάμε να τα δούμε λοιπόν μαζί.
1. Προ-περίσκεψη
Σε αυτό το στάδιο, το άτομο δεν αντιλαμβάνεται οποιοδήποτε πρόβλημα στη συμπεριφορά του. Δε βλέπει ότι κάτι χρειάζεται αλλαγή. Μπορεί οι άλλοι να του λένε ή να έχει ακούσει ότι μια συμπεριφορά/συνήθειο του χρήζει βελτίωσης, παρόλ’ αυτά, τα μειονεκτήματα του να αλλάξει είναι περισσότερα από το να παραμείνει στη συνήθεια που έχει. Η ζυγαριά γέρνει στο να συνεχίσει αυτό που κάνει.
2. Σκέψη
Το άτομο έχει αρχίσει να αντιλαμβάνεται ότι υπάρχει κάτι που πρέπει να αλλάξει στη στάση/ζωή του. Έχει αρχίσει να ενημερώνεται και βρίσκεται στο στάδιο της σκέψης. Ακόμα όμως η ζυγαριά γέρνει προς το να συνεχίσει την ίδια συμπεριφορά που είχε και πριν. Θέλει πολλή προσπάθεια η αλλαγή και το άτομο δεν είναι ακόμα διατεθειμένο να τη βάλει. Παρότι έχει αναγνωρίσει το “πρόβλημα”, το άτομο ακόμα δεν είναι έτοιμο να λάβει δράση. Πολλά άτομα παραμένουν σε αυτή τη φάση με αμφιταλάντευση για πολύ χρόνο.
3. Προετοιμασία
Το άτομο πλέον έχει αντιληφθεί ότι η ανάγκη για αλλαγή είναι επιτακτική. Βλέπει ότι τα μειονεκτήματα του να παραμένει στην ίδια συμπεριφορά είναι περισσότερα από το να ξεβολευτεί κι έτσι η ζυγαριά έχει αρχίσει να γέρνει προς την αλλαγή. Μέσα του το άτομο έχει πάρει την απόφαση για αλλαγή, όμως δεν είναι 100% έτοιμο για δράση. Σε αυτή τη φάση κάνει την προεργασία, “γκουγκλάρει” τους καλύτερους τρόπους να ενεργήσει, ίσως αγοράσει κάποια προϊόντα που θα το βοηθήσουν. Πλέον, προετοιμάζεται να αλλάξει.
4. Δράση
Το άτομο είναι 100% δεσμευμένο στην αλλαγή. Έχει αρχίσει να κάνει τα βήματα που πρέπει, έχει διαφοροποιήσει τη συμπεριφορά του και σκαλοπάτι σκαλοπάτι, οδεύει προς το επιθυμητό αποτέλεσμα. Ανάλογα με τον στόχο, η δράση μπορεί να χρειάζεται μικρότερο ή μεγαλύτερο διάστημα να ολοκληρωθεί, έτσι το άτομο πρέπει να φροντίζει να διατηρεί τα επίπεδα παρακίνησης του ψηλά μέχρι να φτάσει εκεί που θέλει.
5. Συντήρηση
Δυστυχώς, οι έρευνες μας λένε ότι χωρίς το τελικό αυτό στάδιο της συντήρησης, υπάρχει μεγάλο ρίσκο το άτομο να υποτροπιάσει στην προηγούμενη του συμπεριφορά. Κατ’ ακρίβειαν, για να θεωρηθεί ότι το άτομο έχει όντως αλλάξει, πρέπει να διατηρήσει την καινούρια συνήθεια για 6 μήνες και μία μέρα! Στο στάδιο αυτό το άτομο πρέπει να υπενθυμίζει συχνά στον εαυτό του γιατί έκανε την αλλαγή, να φροντίζει να παραμένει ενήμερος και να εργαλειοδοτήσει στήριξη από τους γύρω για να μην ξαναγυρίσει στα παλιά.
Εσείς λοιπόν σε τι φάση είστε σε σχέση με τους στόχους που έχετε βάλει; Καταρχήν, έχετε ξεκάθαρους στόχους; Οι στόχοι είναι κάτι πολύ περισσότερο από το απλά να γράφουμε 5 πράγματα στο χαρτί που θα τα ξεχάσουμε στην συνέχεια. (Για προηγούμενο μου άρθρο για τα πλεονεκτήματα των στόχων, δες εδώ).
Το πρώτο βήμα λοιπόν είναι να ξεκαθαρίσεις πού θέλεις να πας και γιατί θέλεις να πας εκεί. Ανάλογα με το ποια φάση είσαι στα στάδια της αλλαγής, μπορεί να χρειαστεί να προγραμματίσεις περισσότερη ενημέρωση γύρω από ένα θέμα ούτως ώστε να αποφασίσεις ότι όντως πρέπει να αλλάξεις (φάση προπερίσκεψης και σκέψης). Ή να πρέπει να βάλεις στόχο να δεις τις επιλογές σου για να πετύχεις σε αυτό το πλάνο (φάση προετοιμασίας). Ή εν τέλει να βάλεις στόχο να συνεχίσεις τα καλά συνήθεια που απέκτησες (φάση συντήρησης). Σίγουρα, αυτή η προσπάθεια πρέπει να γίνει οργανωμένα και ένας coach μπορεί να σε βοηθήσει σε αυτό. (για όσους τους ενδιαφέρει να συζητήσουμε πώς οι συνεδρίες coaching μπορούν να τους βοηθήσουν στη διαδικασία να βελτιώσουν τη ζωή τους, απλά επικοινωνείτε μαζί μου εδώ: www.memniatheodorou.com)
Η αυτογνωσία είναι πάντα το πρώτο κλειδί στην αλλαγή και στο οτιδήποτε θέλουμε να πετύχουμε στη ζωή μας. Ξεκίνησε λοιπόν από αυτό: Σε ποια φάση βρίσκεσαι σε σχέση με τους στόχους σου; Τι πρέπει να κάνεις για να πας στο επόμενο στάδιο; Ποιος μπορεί να σε βοηθήσει να το πετύχεις;
Όπως πάντα, εύχομαι τα πιο πάνω να σας ήταν χρήσιμα. Παραμένω στη διάθεσή σας για οτιδήποτε χρειαστείτε!
Μέμνια
#ροζδύναμη
Prochaska, J.O., Redding, C.A., & Evers, K. (2002). The Transtheoretical Model and Stages of Change. In K. Glanz, B.K. Rimer & F.M. Lewis, (Eds.) Health Behavior and Health Education: Theory, Research, and Practice (3rd Ed.). San Francisco, CA: Jossey-Bass, Inc
H Μέμνια Θεοδώρου κατάγεται από τη Λάρνακα και έχει σπουδάσει Εφαρμοσμένη Θετική Ψυχολογία και Ψυχολογία Coaching στο Ανατολικό Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, μετά τις σπουδές της στην Οδοντιατρική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Πριν λίγα χρόνια, πήρε την απόφαση να γραφτεί στη μεγαλύτερη κούρσα ιστιοπλοΐας του πλανήτη, Clipper Around the World Yacht Race, και έγινε η πρώτη Κύπρια που ταξίδεψε από την Αγγλία μέχρι την Αυστραλία με ιστιοφόρο.
Με την επιστροφή της, η διεθνής πλατφόρμα TEDx την προσκάλεσε να μοιραστεί την εμπειρία της με το κοινό. Από τότε η Μέμνια έχει εξελιχθεί σε Motivational Speaker, δίνοντας πολλές ομιλίες σε Κύπρο και εξωτερικό. Παράλληλα, ως Coach διεξάγει σεμινάρια Προσωπικής Ανάπτυξης, καθώς και προσωπικές συνεδρίες.
Σχόλια