Συνέντευξη: Άντζελα Ριζάκη

Τι θα έκανες εάν ήσουν οτιδήποτε μπορούσες, με τη μορφή ενός ρόλου; Πόσο «για πάντα» είναι το Θέατρο; Πόσο πληγιάζουν οι ρόλοι; Και τελικά, οι ηθοποιοί είναι πράγματι τα μαγικά πλάσματα-χαμαιλέοντες που όλοι, λίγο πολύ, έχουμε στο μυαλό μας; Η Άντζελα Ριζάκη, ηθοποιός, θεατρολόγος-θεατροπαιδαγωγός, εμψυχώτρια και κουκλοπαίκτρια με τον δικό της χώρο, το Teatro Angelico, ανήκει στα πιο πάνω πλάσματα. Κάθισα απέναντί της, πάνω στη σκηνή, σε μια διαγώνιο που επέτρεπε και στις δυο μας ανάσες να συνυπάρχουν, και αρχίνησα το ψαχούλεμα. Μια Συζήτηση προφορική, αυθόρμητη, δίχως σενάριο, φωτισμό ή μακιγιάζ. Μια Συνέντευξη περιπετειώδη, αποκλειστικά για τη Στήλη μου. Για Μένα. Και τις Απορίες μου. Πήρα. Κι η Συζήτηση, όπως το θέατρο, λένε, έγινε στο Εδώ και στο Τώρα.

συνέντευξη στη Φοίβη Σιταρά

Τι ακριβώς συμβαίνει στο Teatro Angelico, τον χώρο σου;

Δημιουργίες! Έχουμε Θεατρικό Εργαστήρι, διδάσκω σε παιδιά, εφήβους κι ενήλικες. Κουκλοθεατρικές Παραστάσεις, κατασκευάζω χειροποίητες κούκλες κουκλοθεάτρου. Περισσότερο μαρότες. Είναι οι κούκλες που στηρίζονται σε ραβδιά. Οπότε ο κουκλοπαίκτης είναι όρθιος πίσω από τον μπερντέ. Τι άλλο; Θεατρικές παραγωγές, αφήγηση/δραματοποίηση παραμυθιού, παιδικά πάρτυ με εμψύχωση και θεατρικό παιχνίδι/κουκλοθέατρο. Παραμυθένιες καταστάσεις, θεατρικές, με παιχνίδια ομαδικά, μουσικά, κινητικά, δημιουργικά.

Μίλα μου λιγάκι για τις σπουδές σου, να βάλουμε ένα πλαίσιο. Έχεις κάνει αρκετά πράγματα που αλληλοϋποστηρίζονται.

Είμαι θεατρολόγος από το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Είναι μεν θεωρητικό, αλλά εγώ έχω και παιδαγωγική κατάρτιση. Έχω τελειώσει και Υποκριτική, έχω κάνει σεμινάρια δραματοθεραπείας, παιγνιοθεραπείας και εικαστικής θεραπείας. Άρα προσπαθώ να συνδυάσω τη θεωρία με την πράξη. Έκανα και μεταπτυχιακό στην Επικοινωνία/Δημοσιογραφία.

Όσα χρόνια δημοσιογραφούσα ενεργά -ξεκίνησα από το Πολιτιστικό ρεπορτάζ- είχα αρκετούς φίλους ηθοποιούς και από τον χώρο αυτόν, γενικότερα. Η αίσθηση που έχω αποκομίσει είναι ότι οι ηθοποιοί είναι, είστε, πολύ εσωστρεφείς άνθρωποι, κλειστοί. Το αντίθετο, ίσως, από τους δημοσιογράφους. Συμφωνείς, διαφωνείς;

Λένε ότι το Θέατρο είναι για κλειστούς ανθρώπους. Ξεκλειδώνει τους κλειστούς ανθρώπους. Και τους ωθεί στο να ερμηνεύσουν ρόλους. Δεν ξέρω εάν συμφωνώ ή διαφωνώ, μια και έχω συναντήσει και τελείως εξωστρεφείς ηθοποιούς.

Νομίζω ότι την Υποκριτική την «επιλέγουν», αν θες, εσωστρεφείς και ντροπαλοί άνθρωποι. Κάποτε μου είχε πει ένας φίλος, ηθοποιός, ότι το Θέατρο είναι το άλλοθι του εσωστρεφή, ώστε να μπορέσει να ξεπεράσει -μέσα από την υποκριτική- τη φοβία και την ανασφάλειά του, γινόμενος κάτι άλλο, μπροστά στον κόσμο.

Αναλόγως. Κάποιοι ίσως παρεξηγούν το θέατρο, πιστεύοντας ότι είναι προβολή. Δεν είναι λίγοι αυτοί. Κάποιους άλλους, όμως, τους ενδιαφέρει πραγματικά όλο αυτό το ταξίδι, το ξεκλείδωμα, το έμπα στο πετσί του άλλου. Όχι το να αφηγηθείς την ιστορία κάποιου άλλου. Να τη ζήσεις! Έχω γνωρίσει, λοιπόν, και τα δύο «είδη» ανθρώπων.

• 

Πριν πολλά-πολλά χρόνια, είχα πάρει συνέντευξη από την (κυρία) Αντιγόνη Βαλάκου και μου είχε δηλώσει στεναχωρημένη με όσα νέα παιδιά προσανατολίζονται στην εύκολη, δημοφιλή τηλεόραση και τα σήριαλ που είναι καλοπληρωτές εν αντιθέσει, φυσικά, με το λιτοδίαιτο θέατρο

Εντάξει, στην Κύπρο είναι διαφορετικά από την Ελλάδα. Σίγουρα η τηλεόραση έχει μεγάλη δύναμη. Μέσα από την τηλεόραση μπορούν να σου ανοιχτούν πόρτες και στο θέατρο. Δηλαδή οι θιασάρχες μπορεί να ζητήσουν ηθοποιούς που τους γνωρίζει ο κόσμος, επειδή θα φέρουν κόσμο μέσα στο θέατρο. Οπότε είναι ένα σύστημα. Κατ’εμέ, ένας ηθοποιός που κάνει μόνο τηλεόραση χάνει την τριβή με το σανίδι. Η σκηνή είναι κάτι ζωντανό και συμβαίνει εκείνη τη στιγμή. Για δύο ώρες πρέπει να καθηλώσεις τον θεατή, να του προσφέρεις συναισθήματα, να κοπιάσεις. Στην τηλεόραση έχουμε την ασφάλεια του μοντάζ, περιορίζεις τα συναισθήματά σου. Στο θέατρο «χτυπιέσαι». Το σώμα σου, πρώτα από όλα, «μιλάει». Στην τηλεόραση, με το κάθε κοντινό πλάνο, στο πρόσωπο, στο χέρι, γίνονται όλα πιο αποσπασματικά.

Η σκηνή είναι κάτι ζωντανό και συμβαίνει εκείνη τη στιγμή

Και φυσικά, στην τηλεόραση μπορείς μια σκηνή να την γυρίσεις πολλές φορές

Ε ναι. Σκέψου ότι τα σενάρια μπορεί να δοθούν μόλις την προηγούμενη μέρα. Οπότε η δουλειά του ηθοποιού περιορίζεται λόγω χρόνου. Θα μάθει τα λόγια του, θα διεκπεραιώσει. Και η διεκπεραίωση διαφέρει από τη δημιουργία! Αλλά θεωρώ ότι ένας ηθοποιός για να επιβιώσει πρέπει να περάσει και από το θέατρο αλλά και από την τηλεόραση, αναπόφευκτα. Χάνονται πολλά ταλεντάκια, εάν μείνουν μόνο στο θέατρο. Χάνονται γιατί… ποιος θα τους δει, ποιος θα τους πάρει;

Το θέατρο είναι Δημόσιες Σχέσεις;

Δημόσιες Σχέσεις… Είναι, θεωρώ, δημόσιο πράγμα. Δεν υπάρχει θέατρο, αν δεν υπάρχει έστω και ένας θεατής. Είναι Επικοινωνία.

Στον δικό σας χώρο πώς γίνεται η δικτύωση; Στον δικό μου χώρο, τη Δημοσιογραφία, δεν δίνεις βιογραφικό. Σε γνωρίζουν οι συνάδελφοι, τις επιτυχίες σου, τα αποκλειστικά…

Σόρρυ, που σε διακόπτω… Εδώ στην Κύπρο δεν υπάρχει έντονα το κομμάτι της Ακρόασης.

Πως γίνεται λοιπόν το κάστινγκ;

…Είναι μικρή η Κύπρος και όλοι μας γνωριζόμαστε αναμεταξύ μας. Ας πούμε στον ΘΟΚ [σ.σ. Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου] βγαίνουν κάποιες ακροάσεις… Από κει και πέρα, έχει να κάνει με τις ανάγκες του ρόλου, με την επιθυμία του σκηνοθέτη…

Δεν υπάρχει θέατρο, αν δεν υπάρχει έστω και ένας θεατής

Απευθείας ανάθεση ρόλου δηλαδή, αυτό αντιλαμβάνομαι ότι μου λες

Ναι, ναι, συμβαίνει. Υπάρχουν περιπτώσεις ελεύθερων θεάτρων με 4-5 παραγωγές τον χρόνο που όμως δεν βγάζουν καθόλου ακροάσεις… Συμβαίνει αυτό.

Άρα πώς επιβιώνεις

Δημιουργείς την δική σου ομάδα, ανεβάζεις ό,τι θέλεις εσύ και φτιάχνεις μόνος σου τον δρόμο σου, την τύχη σου. Με την ελπίδα ότι ίσως κάποιος σε δει, αρέσεις, κλπ..  

• 

• 

• 

• 

Και πως δουλεύει αυτό με την δική σου ομάδα;

Νοικιάζεις το θέατρο. Συνήθως δεν έχεις χορηγία, άρα ψάχνεις εναλλακτικούς χώρους, αποθήκες… Και πασχίζεις μόνος σου με την εκάστοτε ομάδα σου. Και γι’αυτό πολλοί από τον χώρο κάνουν δεύτερη και τρίτη δουλειά.

Πώς προετοιμάζεται ένας ηθοποιός, από τη στιγμή που θα πάρει τον ρόλο; Βάλε με λίγο στο κλίμα. Το φαντάζομαι πολύ μυστικιστικό…

Υπάρχουν άπειρες τεχνικές. Άπειρες κατευθύνσεις. Κατ’εμέ δεν σηκωνόμαστε από το τραπέζι με το κείμενο και ξεκινάμε να παίξουμε. Υπάρχει μια διαδικασία ανάλυσης κειμένου, από όλη την ομάδα. Στην πρώτη ανάγνωση είναι όλοι εκεί: σκηνογράφος, ενδυματολόγος, ο υπεύθυνος για τη μουσική…

Καθόμαστε λοιπόν γύρω από την στρογγυλή τραπέζη, αφού έχει γίνει η διανομή, και φέρνουμε ο καθένας μέσα…

Γίνεται η ανάγνωση του κειμένου, μετά γίνεται παρανάγνωση…

Τι είναι η παρανάγνωση;

Είναι η δεύτερη και τρίτη ανάγνωση, υποκειμενική πια, στην οποία ο ηθοποιός φέρνει αυτό που κατάλαβε εκείνος. Γίνεται μια ανάλυση και του χαρακτήρα και του κειμένου. Διαφορετικά, μπορεί να έχει ένα όραμα ο σκηνοθέτης και να πει «παιδιά, έτσι θα κινηθούμε». Αν και νομίζω δεν είναι τόσο απόλυτοι όσο ακούγονται οι σκηνοθέτες. Θέλουν και την πλευρά του ηθοποιού. Συνεχίζοντας την ανάλυση κειμένου, έχουμε τους χαρακτήρες και τη σχέση μεταξύ τους. Και αυτό «στρώνει» με αναγνώσεις που διαρκούν αρκετές μέρες. Σιγά-σιγά, μπορούν να σηκωθούν οι ηθοποιοί αυτοσχεδιαστικά, να ξεκινήσουν δράσεις μεταξύ τους, κάποιες εικόνες… Χωρίζουμε τις ενότητες… Είναι μεγάλη η διαδικασία. Και είναι ωραίο όταν ξετυλίγεται κάτι μπροστά στα μάτια σου και το ζεις εκείνη τη στιγμή. Και θεωρώ ότι μέχρι την τελευταία στιγμή της παράστασης, μπορούν να αλλάξουν πράγματα. Πρώτα από όλα εξελίσσονται πράγματα.

Πόσο καιρό διαρκεί η όλη διαδικασία δημιουργίας μιας παράστασης;

Με τα δεδομένα της Κύπρου; Πάνω-κάτω 1 με 1½ μήνα προβών.

Και για πόσο καιρό ανεβαίνει η παράσταση;

Περίπου για 20 παραστάσεις. Αυτό, όμως, είναι σχετικό.

• 

• 

Στην Αθήνα διαρκούν παραπάνω οι πρόβες;

Ναι. Αν σκεφτείς, μάλιστα, ότι οι παραγωγές διαρκούν παραπάνω. Υπάρχουν παραγωγές που διαρκούν χρόνια. Οπότε χτίζεται η ίδια η παράσταση πλέον, ωριμάζει και σε πηγαίνει κάπου αλλού.

Ναι, αλλά δεν μπορείς να προεξοφλήσεις ότι μια θεατρική παράσταση θα έχει τόση επιτυχία, ώστε να πάει χρόνια!

Σωστά. Όμως στην Αθήνα, για παράδειγμα, το ποσοστό του θεατρόφιλου κοινού είναι σαφώς μεγαλύτερο, σε σχέση με την Κύπρο. Για αυτό τον λόγο υπάρχει περισσότερη προετοιμασία. Μπορώ όμως να σου απαντήσω πιο υπεύθυνα για την Κύπρο.  

Τι γίνεται, άραγε, με τους ηθοποιούς που παίζουν στην τηλεόραση ταυτόχρονα με την προετοιμασία για τον θεατρικό τους ρόλο;

Οι ηθοποιοί που παίζουν στην τηλεόραση έχουν συνήθως 12ωρα γυρίσματα. Έρχονται μετά στο θέατρο, το βράδυ, για 5-6 ώρες. Σίγουρα όλο αυτό είναι εξαντλητικό.

Με αυτά τα δεδομένα, σκέφτομαι ότι οι ηθοποιοί που κάνουν δύο δουλειές, σε θέατρο και τηλεόραση, ίσως δεν «αποδίδουν» το ίδιο επαρκώς και σε αυτές τις δύο δουλειές

Θέλει πράγματι πολλή σκέψη και ευθύνη η ανάληψη δύο ρόλων, ταυτόχρονα.

Μια παράσταση χρειάζεται τον χρόνο της για να ωριμάσει

Πότε είναι η ιδανική χρονική στιγμή για να πάει o θεατής σε μια παράσταση; Στην πρεμιέρα, στο κλείσιμο;

Θεωρώ ότι μια παράσταση χρειάζεται τον χρόνο της για να ωριμάσει. Άρα αφού περάσει η ένταση της πρεμιέρας, θεωρώ ότι είναι το ιδανικό.

Δεν πηγαίνουμε λοιπόν στις πρεμιέρες!

(γέλια) Ε… τι να σου πω. Να ωριμάσει λίγο η παράσταση, να την δει ο κόσμος, να εισπράξει και ο ηθοποιός την αλληλεπίδραση.

Όχι προς το τέλος λοιπόν;

Καλύτερα μέση! Η τελευταία μέρα μιας παράστασης λένε ότι είναι των ηθοποιών! Παίζουμε «όπως θέλουμε». Είναι το κλείσιμό μας, δώστου να καταλάβει!

Η τελευταία μέρα μιας παράστασης λένε ότι είναι των ηθοποιών!

Έχω πάει σε αρκετές παραστάσεις τελευταία μέρα και πράγματι, ήταν συγκινησιακά φορτισμένες και περνούσε αυτός ο ηλεκτρισμός και η ανακούφιση της κατάκτησης, στο κοινό

Κλείνουν κάτι, ναι.

Ένιωσα τυχερή που άγγιξα την ψυχή αυτών των χαρακτήρων επί σκηνής, αλλιώς. Με το γήινο στοιχείο μέσα, το φθαρτό, την ανακούφιση της ανασφάλειας, της αγωνίας τους.

Αν ήταν ωραίο ταξίδι, ναι. Αν όμως έχουν ξεκινήσει ήδη κάτι άλλο οι ηθοποιοί κι ανυπομονούν να τελειώνουν, είναι ανάμεικτα τα συναισθήματα. Πάντως κάτι τελειώνει, κάτι αρχίζει.

Έχεις υποκριτικό ταλέντο;

Τι ερώτηση! Θεωρώ πως… οδεύω καλώς. Επειδή είμαι ανήσυχο πνεύμα και μου αρέσει γενικότερα ο χώρος του θεάτρου, πιστεύω ότι καλά τα πάω. Εννοώ ότι δεν το βάζω κάτω. Προσπαθώ να βρω τον τρόπο και να εξελίσσομαι κάθε στιγμή.

Να κάνω μια «σκληρή» ερώτηση: Το γεγονός ότι δεν έχεις παίξει, π.χ., καθόλου στην τηλεόραση ή ότι προτιμάς να είσαι «αφανής» στο θέατρο, σε άλλους «ρόλους», θεωρείς ότι σχετίζεται με το ότι δεν σου δόθηκε η ευκαιρία;

Όχι, όχι, καθόλου σκληρή. Στη ζωή μου ήρθε πρώτα η διδασκαλία, μετά η σκηνοθεσία, η συγγραφή και έπειτα η υποκριτική. Συνήθως συμβαίνει το αντίστροφο.

Ναι, γιατί πρώτα ωριμάζω ως ηθοποιός και μετά γίνομαι σκηνοθέτης ή πόσο μάλλον δάσκαλος

Ναι. Δάσκαλος… μεγάλη λέξη. Για μένα, φοβερή ευθύνη.  

Δεν θέλω στα έργα μου να έχω πρωταγωνιστές

Ποια έργα επιλέγεις και ανεβάζεις; Έργα που γράφεις η ίδια; Και τι θεματολογίας;

Ναι, μέχρι στιγμής ανεβάζω κυρίως δικά μου κείμενα. Με ενδιαφέρουν τα σύγχρονα κοινωνικά. Αυτά που προβληματίζουν τον κόσμο. Και στα έργα που γράφω και ανεβάζω με τους μαθητές μου, στα θεατρικά εργαστήρια που κάνω, αποφεύγω να υπάρχουν πρωταγωνιστικοί ρόλοι. Δεν θέλω στα έργα μου να έχω πρωταγωνιστές.

Τι εννοείς;

Προσπαθώ να μην έχω πρωταγωνιστές. Στο εργαστήριο έχω παιδικό τμήμα, εφηβικό τμήμα και τμήμα ενηλίκων. Και σε κάθε αρχή της χρονιάς, ρωτάω την κάθε ομάδα μου τι νιώθει, τι έργο θέλει να ανεβάσουμε. Κλασικό, μήπως να γράψουμε κάτι; Τα παιδιά κάθε χρόνο επιλέγουν να γράψουμε εμείς το έργο, να δημιουργήσουμε εμείς το ταξίδι μας. Επιλέγουμε αρχικά το θέμα μας, τον λόγο για τον οποίο θέλουμε να μιλήσουμε στον κόσμο. Γιατί για μένα, το Θέατρο μιλάει. Και μετά τους ρωτάω αν θέλουν καθένας έναν συγκεκριμένο ρόλο. Μου αρέσει να βλέπω την πρόκληση που βάζουν τα ίδια τα παιδιά στον εαυτό τους. Συνήθως νοικιάζουμε θέατρο και παρουσιάζουμε τη δουλειά μας. Φέτος έβαλα κερκίδες εδώ στον χώρο.

Είναι θεραπευτικό το Θέατρο;       

Για μένα, ναι. Και το παρατηρώ και στους άλλους όταν κάνουμε τις ασκήσεις μας πάντα σε κύκλο. Το θέατρο είναι Κύκλος. Πρώτα από όλα είμαστε ίσοι, είμαστε ομάδα. Επίσης ό,τι λέμε μένει στον κύκλο, δεν βγαίνει έξω από αυτόν.

Ακούω συχνά ότι η φαντασία και η παιδικότητα χάνεται στους μεγάλους. Η δική σου οπτική σε αυτό ποια είναι;

Ναι. Συμφωνώ. Πρώτα από όλα καλουπωνόμαστε, ξεχνάμε το παιδί μέσα μας.

Δεν θα μπορούσε όμως όλο αυτό το «καλούπωμα» να δρα και ενθαρρυντικά; Δηλαδή, ακριβώς επειδή μπαίνουμε σε μια ράγα, να διψάμε για (μεγαλύτερη) φαντασία!

Δίψα, ναι. Πίνεις, όμως, νερό; Στο χέρι σου είναι. Έχεις δίψα, αλλά κλείνεσαι.

Μήπως βολεύεσαι επειδή τώρα είσαι ενήλικας;

Εκεί είναι! Ο κάθε ένας κάνει δουλειά με τον εαυτό του. Και χαίρομαι που το ανέφερες, γιατί και στο πλαίσιο του θεατρικού εργαστηρίου, μέσω των βιωματικών ασκήσεων, ο στόχος μου είναι να ξεκλειδώσουμε το ποιοι είμαστε. Έλα να δεις!

Από την άλλη σκέφτομαι ότι ο ηθοποιός έχει -ή έτσι φαίνεται- μια παλέτα εύκαιρη και εύκολη από συναισθήματα. Η βεντάλια των δαχτύλων που βλέπουμε στους μίμους… Ισχύει;

Να σου πω, αυτό προκύπτει από την εμπειρία. Λόγω των αυτοσχεδιασμών, λόγω του ότι έχω ήδη ξεκλειδώσει κάποιους ρόλους, έχω βιώσει. Οπότε ανατρέχω.

Το σώμα μου θυμάται. Το σώμα μου έχει μνήμη…

Ναι. Η μνήμη. Ανατρέχω χωρίς σκέψη. Βέβαια τα συναισθήματα προκύπτουν. Ποτέ δεν παίζουμε συναισθήματα. Προκύπτουν τα συναισθήματα από κάποια δράση.

Ναι, όμως ακόμη κι αν τα συναισθήματα δεν είναι παιχνίδι, όπως λες, υποκρίνεσαι! Σου ζητιέται να νιώσεις κάπως.

Ναι, ναι, ναι, σίγουρα. Τώρα το πώς καταφέρνει ο καθένας να βγάλει την αλήθεια σε αυτό… εκεί είναι η μαγεία. Ο τρόπος, είναι η προσωπική δουλειά του καθενός.

Θεωρώ ότι όλα τα παιδιά είναι ηθοποιοί

Οποιοσδήποτε μπορεί να γίνει ηθοποιός; Τι γίνεται με την πρώτη ύλη; Αυτό που λέμε «στόφα ηθοποιού».

Να στο πω έτσι: Θεωρώ ότι όλα τα παιδιά είναι ηθοποιοί. Το πιστεύω αυτό. Με ποια έννοια; Είναι αυθόρμητα. Έχουν φαντασία. Έχουν συναισθήματα. Αν σκεφτείς ότι το θέατρο είναι ζωή, ότι δηλαδή συμπεριφερόμαστε αληθινά σε φανταστικές συνθήκες…

Το θέατρο είναι ζωή ή υπερβολή;

Όχι, δεν είναι υπερβολή το θέατρο. Είναι ζωή, είναι αλήθεια το θέατρο. Υπάρχει ο θάνατος, υπάρχει η φιλία, υπάρχει απάτη, εξουσία… Είναι η αλήθεια, θεωρώ.

Ίσως υπερβολή με την έννοια της έκφρασης. Η ένταση, ο (υπέρ)τονισμός της έντασης. Δεν λέμε… θεατρικότητα;

Αν μου επιτρέπεις, για μένα πάλι, είναι πιο παλιό αυτό που περιγράφεις.

Η θεατρικότητα;

Ναι.

Ο μη απόλυτα φυσικός τρόπος παιξίματος δηλαδή;

Μπράβο. Τα σύγχρονα έργα θέλουν αλήθεια. Όλα τα έργα κατ’εμέ! Μέχρι και πλάτη βάζουν στον θεατή. Ενώ παλιά λέγαμε όχι πλάτη στον θεατή! Για να σε βλέπει. Θα δεις έργα, παραστάσεις, που είναι με πλάτη ο ηθοποιός. Παίζει φυσικά.

Άλλη ερώτηση: Θεωρώ ότι οι μεγάλοι ηθοποιοί δεν φωνάζουν. Στην Ελλάδα, μεγάλη μερίδα γκαρίζει. Γίνεται αποκρουστικό. Στο βρετανικό θέατρο, στο ρώσικο, που μπορώ να σκεφτώ, οι ηθοποιοί στις στιγμές έντασης… ψιθυρίζουν!

Ο σκηνοθέτης είναι υπεύθυνος για αυτό.

Μα το βλέπουμε στις κωμικές σειρές π.χ.. Την έχουμε εύκολη την τσιρίδα…

Δεν ξέρω εάν έχει να κάνει με καλό ή κακό ηθοποιό. Σίγουρα σα λαός είμαστε εκφραστικοί κι εκδηλωτικοί. Και ίσως κάποιες συνήθειες από τα πιο παλιά χρόνια να έχουν παραμείνει.

Παλιά… αλλά οι Βρετανοί που φέρνω στο νου μου, είναι μιας κάποιας ηλικίας! Και οι τρεις σερ: Πίτερ Ουστίνοφ, Ίαν Μακ Κέλεν, Κρίστοφερ Λι. Ο Αυστραλός John Noble…

Οι δραματικές σχολές μάθαιναν ότι δίνοντας στόμφο όταν μιλάς, κάνεις θέατρο. Ναι, πρέπει να ακουστεί το φωνήεν και το σύμφωνο, αλλά ο στόμφος έχει φύγει.

Τα αρχαία κείμενα λες, κυρίως ε;

Ναι.

Είδα πρόσφατα το -όχι ακριβώς αρχαίο- σαιξπηρικό έργο «Ριχάρδος ο Γ’» στον ΘΟΚ, ιδωμένο με μια σούπερ μοντέρνα ματιά. Που στέκεσαι σε αυτό; Παλιά ή κλασικά έργα δοσμένα πολύ-πολύ μοντέρνα ή εναλλακτικά;

Δυστυχώς δεν είδα την συγκεκριμένη παράσταση. Είτε αρχαίο είτε σύγχρονο, είμαι από τους ανθρώπους που δίνουν μεγάλη βαρύτητα στον συγγραφέα. Κάτι έχει να πει ο συγγραφέας. Δεν συμφωνώ με το να κόψουμε, να διασκευάσουμε ένα έργο σε σημείο να μην θυμίζει το πρωτότυπο. Παίρνεις στα χέρια σου κάτι που ο άλλος έχει δημιουργήσει… Δεν το καταδικάζω. Αλλά εγώ προτιμώ να ακολουθήσω τις οδηγίες του συγγραφέα. Και μόνο που θα το ανεβάσω εγώ, θα δώσω την δική μου αισθητική. Προφανώς. Δεν σημαίνει αυτό όμως ότι πρέπει να κατακρεουργήσεις… Ο συγγραφέας σε κατευθύνει! Σου δίνει ένα πρώτο υλικό.

Δεν παίζει κανέναν ρόλο ότι το έργο παίζεται στο σήμερα;

Όπως και να το δεις, θεωρώ ότι πρέπει να σεβαστείς το κείμενο και τον συγγραφέα του. Έχω δει παραστάσεις, που μέχρι και γυμνό έβαλαν. Ναι κάντο, αλλά να έχεις λόγο, να δικαιολογείται. Όχι για να φέρεις περισσότερο κόσμο στο θέατρο. (γέλια)

Υπάρχουν πόσα έργα με διαχρονική θεματολογία. Έργα που μας αφορούν ακόμη και σήμερα.

Καταλαβαίνω τι λες. Με αυτή τη λογική όμως, δεν θα έπρεπε κανείς να πιάνει παλιά έργα. Που τελείωσε ο «χρόνος» και ο τόπος τους. Το διακινδυνεύεις περισσότερο.

Όχι. Το φέρνεις στο τώρα. Εφόσον βάζεις τους δικούς σου ηθοποιούς, τη δική σου αισθητική, θα βγει κάτι άλλο. Έχουν γίνει πόσες παραστάσεις Άμλετ και κάθε παράσταση είναι τελείως διαφορετική. Ας μην ξεχνάμε ότι υπάρχουν πόσα έργα με διαχρονική θεματολογία. Έργα που μας αφορούν ακόμη και σήμερα. Και αυτό είναι κάτι που έχει ενδιαφέρον.

Δεν παίζει όμως ρόλο η ελευθερία με την οποία οι ηθοποιοί -και ο σκηνοθέτης αρχικώς- θα αντιμετωπίσουν το κείμενο;

Ναι. Έχει ευθύνη ο σκηνοθέτης. Να το πω αλλιώς: Έχει σημασία γιατί επιλέγεις ένα έργο σήμερα. Γιατί κάτι θες να πεις. Τι είναι αυτό που θες να πεις, που σε απασχολεί σήμερα; Από τη στιγμή που μεταφέρεις ένα έργο στο σήμερα, το μεταφέρεις σύγχρονα. Αλλά όχι να χρησιμοποιήσεις όλα τα σύγχρονα μέσα ταυτόχρονα και μετά να πεις ότι έκανες Σαίξπηρ. Πρέπει να αντιληφθείς τον λόγο που επιλέγεις ένα έργο.

Το θέατρο είναι για όλους!

Κάλλιστα, όμως, ένας σκηνοθέτης που υπερασπίζεται τις επιλογές του, μπορεί να δηλώσει ότι δεν απευθύνεται στο ευρύ ή ότι απευθύνεται σε ένα συγκεκριμένο ή περιορισμένο κοινό!

Το θέατρο, όμως, είναι για όλους! Και τους αφορά όλους.

Χμμ… Διαφωνώ εδώ. Εφόσον έχεις εσύ επιλέξει ένα κείμενο για τους δικούς σου λόγους, ξεκινάς από κάτι πολύ προσωπικό, ιδιωτικό ίσως και εγωιστικό. Μπορεί η επιλογή σου να βασίζεται ακόμη-ακόμη σε έναν θάνατο, μια ασθένεια. Από την άλλη, μπορεί εσκεμμένα να θες να προσελκύσεις π.χ. τους νέους, για να τους μιλήσεις για κάτι που τους αφορά περισσότερο. Αγγίζουμε όλους τους ανθρώπους, στην τελική, το ίδιο;

Εναπόκειται στον θεατή που το εισπράττει αυτό. Ο κάθε θεατής θα πάρει τη στιγμή της παράστασης εκείνο το κομμάτι που χρειάζεται.

Δεκτόν αυτό. Αλλά δεν μικραίνεις, δεν «στενεύεις» το κοινό σου ανάλογα με την επιλογή του έργου;

Εγώ προσωπικά όχι. Σίγουρα αν θα κάνω παιδική παράσταση, το κοινό μου θα απαρτίζεται περισσότερο από παιδιά. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι και ένας ενήλικας δεν μπορεί να ταυτιστεί. Αλλά, πάλι, θεωρώ ότι δεν κάνεις θέατρο μόνο για τους δικούς σου λόγους, αλλά για να πεις και κάτι σε κάποιον…

Εάν διαλέξεις ένα κείμενο για την ομοφυλοφιλία, δεν είναι αναμενόμενο… δεν στοχεύεις σε ανθρώπους που τους αφορά αυτό το θέμα, για οποιονδήποτε λόγο, θεωρητικό ή πρακτικό;

Αναμενόμενο, ναι. Δεν στοχεύεις όμως, θεωρώ.

Οκ άρα μιλάμε για την αιτία, το κίνητρο και όχι για τον αποδέκτη. Ξέρεις, όμως.

Ξέρεις. Αλλά είναι και ο τρόπος που θα δείξεις π.χ. την ομοφυλοφιλία. Ποια είναι η πρόθεσή σου, να προκαλέσεις; Για τον κάθε σκηνοθέτη πρέπει να είναι ξεκάθαρη η πρόθεση.

Μπαίνουν αθυροστομίες στα έργα μόνο και μόνο για να γελάσει ο κόσμος…

Επιλέγω θέατρο, είμαι θεατρόφιλη, χωρίς να έχω εξειδικευμένες γνώσεις. Παρόλα αυτά, επιθυμώ η παράσταση που επιλέγω να διασφαλίζει, να πληροί κάποια standards. Και προσπαθώ να βλέπω και τρέιλερ, όπου υπάρχει. Κυπριακό θέατρο αδυνατώ να παρακολουθήσω. Νομίζω ότι έχει πολύ δρόμο ακόμη. Πέραν της διαλέκτου που, ως θεατή θεάτρου, με χάνει. Κι επίσης, το κυπριακό κοινό, ως έναν βαθμό, θεωρώ ότι είναι απαίδευτο και ψάχνει το εύκολο γέλιο.

Δεν υπάρχει θεατρική παιδεία. Συμφωνώ απόλυτα μαζί σου για τα standards. Απόλυτα. Αλλά εγώ, πάλι, υποστηρίζω ότι το θέατρο είναι για όλους. Ξέρω, όμως, ότι δεν συμβαίνει. Μπαίνουν αθυροστομίες στα έργα μόνο και μόνο για να γελάσει ο κόσμος… Ή γυμνό. Έχω δει παραστάσεις που, πιστεύω, τρίζουν τα κόκαλα συγγραφέων. Με τα λύπης. Εμείς οι επαγγελματίες κάνουμε λάθη. Όμως θεωρώ πως τα τελευταία χρόνια κάτι αλλάζει, βρισκόμαστε σε μεταβατική περίοδο.

Μισό. Αν πας στη Αθήνα, ξέρεις τι θα δεις: Θα πας στο «Σεσουάρ για δολοφόνους», κάτι light. Θα πας Φισφή για να για να «λυθείς». Ή θα πας στον «Γλάρο», κάτι για περισυλλογή και βύθισμα. Ο κόσμος, δηλαδή, στην Αθήνα, επιλέγει, υποστηρίζει, «εκδικείται», βαθμολογεί στο Αθηνόραμα… Εδώ; Ο κόσμος δεν δείχνει να επιλέγει. Δεν αντιδρά.

Ναι. Λείπει η θεατρική παιδεία. Δύσκολο. «Πάμε θέατρο να γελάσουμε», είναι συνήθως η ατάκα που ακούγεται. Τι θα κάνουν οι θιασάρχες, αν ο κόσμος θέλει να γελάσει ή θέλει Κυπριακά; Θέλεις ριάλια [σ.σ. στην κυπριακή διάλεκτο, το χρήμα], θέλεις να επιβιώσεις. Κάποιοι προσπαθούν… Έτσι είναι, το εκπαιδεύεις το κοινό σου. Εδώ κάποιοι επιτρέπουν την κατανάλωση τροφίμων μέσα στο θέατρο! Δεν είναι σινεμά το θέατρο. Θα επαναλάβω, πάντως, ότι για μένα το θέατρο είναι για όλους, αν οι όλοι είχαν την αντίστοιχη παιδεία. Κατάλαβες τώρα πώς το λέω. Δεν μπορείς να αποκλείσεις ανθρώπους, γιατί όλα είναι σχετικά.

Νομίζω η Μάρθα Γκράχαμ (Αμερικανίδα χορογράφος και χορεύτρια) ήταν που είχε πει ότι πάντα στο κοινό που σε παρακολουθεί θες Έναν. Αυτόν τον ένα θεατή με τον οποίο θα συνδεθείς.

Ναι. Για μένα παίζει ρόλο με ποια διάθεση έρχεται ο κάθε θεατής… Και σίγουρα στόχος μας πρέπει να είναι ο Ένας…

Μια και γράφεις η ίδια θεατρικά, να σε ρωτήσω εάν έχεις βρει κι ακολουθείς κάποια φόρμουλα συγγραφής, που σε εξυπηρετεί;

Έχω στόχο, γνωρίζω το τι θέλω να πω, το θέμα. Φαντάζομαι τους χαρακτήρες μου. Μπορεί βεβαίως να προκύψουν. Μετά έχουμε διορθώσεις… Ζεις την κάθε στιγμή, είναι έντονη η συγγραφή.

Είναι πολύ διαφορετική η γραφή για θεατρικό έργο από ό,τι π.χ. σε ένα μυθιστόρημα. Δεν σπαταλάς χώρο. Και την ίδια ώρα, βάζεις μια εξτρά ανάσα.

Ναι, προσπαθείς να δώσεις τόσα όσα… Δημιουργείς και το σασπένς. Δεν δίνεις όλες τις πληροφορίες. Ας αγωνιά ο ήρωάς σου για κάτι. Ναι, την θέλεις την οικονομία.

Πάντα δικαιολογούμε τους ρόλους. Ένας ηθοποιός δεν πρέπει να κρίνει τον ρόλο του

Συμβαίνει ο ηθοποιός να μην πιστέψει στον ρόλο που καλείται να υποδυθεί;

Αυτό που λέμε στο θέατρο, είναι ότι καλείσαι να αποδεχτείς, όχι να πιστέψεις. Πάντα δικαιολογούμε τους ρόλους. Ένας ηθοποιός δεν πρέπει να κρίνει τον ρόλο του. Δικαιολογούμε πάντα και ψάχνουμε ποια η ανάγκη του, τι του συνέβη που τον οδήγησε σε αυτή την κατάσταση. Η ανάλυση του χαρακτήρα.

Πως τον αφήνεις τον ρόλο να φύγει; Στο τελείωμα; Εσύ μου λες ότι «τώρα είμαι βασιλιάς». Εγώ σκέφτομαι ότι «τώρα παύω να είμαι βασιλιάς»…

Ε, το de-rolling. Πάλι μέσα από ασκήσεις. Χαλαρώνεις.

Δεν σου αφήνει κατάλοιπα ο ρόλος; Ξανά και ξανά, το νέο δέρμα.

Εκεί έγκειται η δουλειά που κάνει ο κάθε ηθοποιός με τον εαυτό του.

Εάν καλείσαι να ψευδίζεις, πόσο γρήγορα επανέρχεσαι; Ή πόσο γρήγορα γδύνεις την 2^η -ή μήπως 1^η– φύση σου; Ο Hugh Laurie που υποδύθηκε τον γιατρό House στην ομώνυμη σειρά, έπρεπε να κουτσαίνει. Του έμεινε για καιρό μετά κουσούρι αυτή η -αυτοματοποιημένη πια- κίνηση/μνήμη.

Αυτό που συμβαίνει μέσα στον ρόλο, σίγουρα σε επηρεάζει. Ζεις, βιώνεις συναισθήματα κάποιου χαρακτήρα. Αποθηκεύεται στη μνήμη σου αυτό που ζεις! Σίγουρα θέλει τον χρόνο του…

Τι γίνεται με έναν ηθοποιό που έχει υποδυθεί 80-100 ρόλους στη ζωή του;

Εκεί, έχει πολύ υλικό, ναι. Αλλά είναι η δουλειά του κάθε ηθοποιού να ξέρει πού είναι ο εαυτός του και πού ξεκινά ο ρόλος. Αλλιώς όλοι οι ηθοποιοί θα τρελαινόντουσαν στο τέλος.

Δανείζεις τα εργαλεία σου σε αυτό τον χαρακτήρα, δεν υιοθετείς τον χαρακτήρα

Έχει και κάποιους που βάζουν τέλος στη ζωή τους. Ίσως τερματίζουν κάποιον ρόλο… (βλέπε Τζόκερ)

Δεν ξέρω τι να σου απαντήσω. Κάποιοι, ίσως, δεν μπορούν να το διαχειριστούν και τρελαίνονται. Αλλά έχεις εκπαιδευτεί στο να αφήνεις κάτι πίσω, είναι η δουλειά σου. Η δουλειά που κάνεις με τον εαυτό σου. Δανείζεις τα εργαλεία σου σε αυτό τον χαρακτήρα, δεν υιοθετείς τον χαρακτήρα. Είναι λεπτό το ζήτημα. Και υπάρχουν διάφορες σχολές και τεχνικές: η ταύτιση, το μαγικό «εάν», η αποστασιοποίηση… Δεν είναι μόνο ένα πράγμα ο ηθοποιός. Και η σπουδή της Υποκριτικής δεν σταματά στο πτυχίο της Δραματικής Σχολής. Συνέχεια προχωρά η ζωή, το θέατρο κι εσύ μαζί.  

Σκέφτομαι ότι το Θέατρο είναι από τις Τέχνες εκείνες που γίνονται τροφή στην ματαιοδοξία του «για πάντα»… Οι ρόλοι είναι για πάντα, μπαίνεις στον τοίχο για πάντα…

Για τη δημοσιότητα λες; Το «για πάντα» νομίζω έχει αρχίσει και φθίνει. Το θέατρο είναι μόνο «εδώ και τώρα».

Να το πάω και πιο μακριά, πιο επιθετικά: Επιλέγεις ένα επάγγελμα, με το οποίο προσκαλείς κόσμο να έρθει να σε δει. Ποιος νομίζεις ότι είσαι;

Όχι… Έχω κάτι να πω!

Μα δεν έχεις ΕΣΥ κάτι να πεις… Εσύ είσαι το Μέσο.

Τα κείμενα, όμως, έχουν δημιουργηθεί για να τα επικοινωνήσουμε Εμείς. Και υπάρχουν κείμενα που προβληματίζουν αιώνες…

Επίσης, εξ ορισμού, δεν μπορώ να φανταστώ πώς είσαι ηθοποιός αλλά δεν αποζητάς την προβολή! Ακόμη κι αν προβολή είναι το Τώρα της παράστασης.

Είναι μέσα στο επάγγελμα η προβολή.

Κι η κριτική!

Ναι. Πρώτα από όλα εκθέτεις τον εαυτό σου, την ψυχή σου. Η προβολή έχει και έκθεση. Είναι μέσα στο ρίσκο αυτό. 50% δουλειά, 50% ταλέντο έλεγε ο Κουν, όπως μας θύμιζε συχνά ο δάσκαλός μου, Βαρνάβας Κυριαζής. Ε, θέλει δουλειά το ταλέντο.

Κάνεις παρέα με ηθοποιούς; Ή αποφεύγεις το συνάφι σας; (γέλια)

Έχω φίλους ηθοποιούς, διάσπαρτους.

Το Θέατρο είναι Αγωγή της Ψυχής… Παίρνεις θέση με το Θέατρο.

Κλείνοντας, θα ήθελα να μου δώσεις ένα μήνυμα προς όσους σκέφτονται ενδεχομένως να εμπλακούν με το θέατρο, είτε ερασιτεχνικά είτε επαγγελματικά, και να ξαναβρούν την χαμένη φαντασία τους

Για μένα το θέατρο δεν είναι μόνο επάγγελμα ή ψυχαγωγία. Είναι μαγεία, είναι Ζωή. Είναι Αγωγή της Ψυχής. Είναι Σχέσεις. Είναι Επικοινωνία. Ξεκλειδώνεις κομμάτια του εαυτού σου που δεν γνώριζες ότι υπήρχαν, οπότε έρχεσαι και σε μια συνειδητοποίηση, μια ωριμότητα ίσως. Κι αυτό σε ιντριγκάρει να συνεχίσεις να ανακαλύπτεις τον εαυτό σου. Στη ζωή μας δυσκολευόμαστε να έρθουμε στη θέση κάποιου άλλου. Φαντάσου στον ρόλο… Δεν είναι απλώς λέξεις ή κείμενο. Είναι ενσυναίσθηση. Φέρεις ευθύνη. Το θέατρο έχει αλλάξει ιστορίες, μέσω του θεάτρου διαδήλωναν, μιλούσαν για θέματα που τους απασχολούσαν. Παίρνεις θέση με το θέατρο. Είναι αλήθεια το θέατρο. Ακόμη και το Θέατρο του Παραλόγου έχει αλήθειες μέσα. Να παρακολουθείς θέατρο, πάντα κάτι θα παίρνεις!

Άντζελα, σ’ευχαριστώ…

Τίποτα. Εγώ σ’ευχαριστώ. Σ’ευχαριστώ πάρα πολύ.