Δύο απ’ τις πιο διαδεδομένες ψυχολογικές διαταραχές που μπορεί να βιώνει ένα άτομο είναι το άγχος και η κατάθλιψη. Η κατάθλιψη είναι μια κοινή ψυχική διαταραχή και αποτελεί την κύρια αιτία της αναπηρίας, ενώ συνεισφέρει σημαντικά στην κακή κατάσταση της υγείας και στην εκδήλωση άλλων ασθενειών. Σε παγκόσμιο επίπεδο, περισσότεροι από 264 εκατομμύρια άνθρωποι όλων των ηλικιών υποφέρουν από κατάθλιψη (WHO, 2019) Σχεδόν ο ίδιος αριθμός ατόμων υποφέρει κι από διάφορες διαταραχές άγχους. Πολλά απ’ αυτά τα άτομα βιώνουν και τις δύο αυτές διαταραχές μαζί (συννοσηρότητα).
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO, 2019) οι γυναίκες είναι πιο ευάλωτες στις διαταραχές κατάθλιψης κι επηρεάζονται πολύ περισσότερο από τους άνδρες σε όλες τις ηλικίες. Τα ποσοστά των γυναικών με διαταραχές κατάθλιψης, σε παγκόσμιο επίπεδο, εμφανίζουν μια σταθερά ανοδική πορεία απ’ τα 20 έως τα 64 έτη (από 6% έως 8% περίπου). Κορύφωση στις διαταραχές κατάθλιψης εμφανίζεται στα άτομα ηλικίας 55 έως 74 ετών (7.7%-8% περίπου), ενώ τα ποσοστά του πληθυσμού που εμφανίζουν διαταραχές κατάθλιψης στις ηλικίες 35 έως 50 ετών είναι επίσης υψηλά (7% περίπου) (WHO, 2017).
Όσον αφορά τις διαταραχές άγχους, έχει εκτιμηθεί πως εμφανίζονται περισσότερο μεταξύ των ηλικιών 30 έως 55 ετών (5.5%-6% περίπου), ενώ η κορύφωση εμφάνισής τους είναι μεταξύ των ηλικιών 40 έως 50 ετών, με τις γυναίκες και πάλι να υπερτερούν στην εμφάνιση των διαταραχών άγχους έναντι των ανδρών (WHO, 2017).
Στην Κύπρο, οι διαταραχές κατάθλιψης εκτιμήθηκαν πως επηρεάζουν περίπου 43.000 άτομα, δηλαδή το 5.1% του πληθυσμού της, ενώ οι διαταραχές του άγχους επηρεάζουν περίπου τον ίδιο αριθμό ατόμων. Οι εκτιμήσεις για την Ελλάδα άγγιζαν περίπου τα 600.000 άτομα (5.7%) για τις διαταραχές κατάθλιψης και τα 500.000 άτομα (4.9%) για τις διαταραχές άγχους (WHO, 2017).
Η κατάθλιψη, είναι επίσης ένας σημαντικός παράγοντας που συμβάλει στο θάνατο των ατόμων από αυτοκτονία, ο αριθμός των οποίων ανέρχεται σε 800.000 περίπου ετησίως (WHO, 2019). Όπως γίνεται κατανοητό, ο αντίκτυπος αυτών των διαταραχών που αντικατοπτρίζονται στην υγεία των ατόμων είναι τεράστιος.
Υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες για την μέτρια και σοβαρή κατάθλιψη καθώς και για τις διάφορες διαταραχές άγχους. Μια πιο φυσική κι εξίσου αποτελεσματική παρέμβαση και ως πρόληψη και ως θεραπεία (κύρια ή ως συνεπικουρία) αποτελεί η άσκηση. Η άσκηση συγκαταλέγεται στους τρεις κύριους τρόπους αντιμετώπισης της κατάθλιψης, μαζί με την ψυχοθεραπεία και την φαρμακευτική αγωγή.
Υπάρχει πλέον ένα ισχυρό σύνολο αποδεικτικών στοιχείων βάσει ερευνητικών συμπερασμάτων ότι η άσκηση έχει μέτρια έως μεγάλη αντικαταθλιπτική επίδραση σε κλινικούς πληθυσμούς (δηλαδή, σε άτομα με κλινικά διαγνωσμένη ήπια ως σοβαρή κατάθλιψη) (Josefsson, Lindwall & Archer, 2014) και συνιστάται για άτομα με ήπια και μέτρια κατάθλιψη (που είναι πρόθυμα να συμμετάσχουν και είναι αρκετά υγιή από φυσιολογικής άποψης για να συμμετάσχουν σε προγράμματα άσκησης). Κάποια άλλα αποτελέσματα ερευνών (Rethorst et al., 2009) υποδηλώνουν ότι η άσκηση μπορεί να είναι ακόμα πιο αποτελεσματική από άλλες θεραπείες για τους ασθενείς με κλινική κατάθλιψη. Η άσκηση δεν είναι, φυσικά, η μόνη και καθολική λύση στο παγκόσμια αυξανόμενο πρόβλημα της κατάθλιψης και αυτή η θεραπεία μπορεί να μην είναι η καταλληλότερη για όλους τους καταθλιπτικούς. Από την άλλη πλευρά, αυτό μπορεί να ισχύει και για τις άλλες θεραπείες.
Η άσκηση, επίσης, μπορεί να είναι ωφέλιμη στη θεραπεία του άγχους, καθώς φαίνεται να έχει κάποια αποτελέσματα και να είναι ταυτόχρονα οικονομικά προσιτή και προσιτή ως θεραπεία για το άγχος. Ωστόσο, φαίνεται πως υπάρχουν κάποιο περιορισμοί στο τρόπο διεξαγωγής των ερευνών σε άτομα με κλινικά διαγνωσμένο άγχος, κυρίως βάσει της επιλογής κατάλληλων ομάδων ελέγχου (σύγκρισης) στις δοκιμές, του μικρού αριθμού των συμμετεχόντων, την αποτυχία της αξιολόγησης, της χρήσης κατάλληλων εργαλείων αξιολόγησης του άγχους πριν και μετά τη θεραπεία, την καταγραφή της έντασης της άσκησης και την ταυτόχρονη τεκμηρίωση των επιδράσεων της αερόβιας άσκησης, κ.ά. που αποκλείουν την εξαγωγή οριστικών συμπερασμάτων για την αποτελεσματικότητα της άσκησης στη θεραπεία του άγχους (Stonerock, Hoffman, Smith, & Blumenthal, 2015).
Όσον αφορά στην έρευνα σε μη κλινικά διαγνωσμένους πληθυσμούς με διαταραχές άγχους, διαπιστώθηκε πως η άσκηση μειώνει σε μέτριο βαθμό την κατάθλιψη και σε μικρότερο βαθμό το άγχος. Αυτό επεκτείνει προηγούμενα ευρήματα σύμφωνα με τα οποία τα άτομα που ασκούνται έχουν 45% λιγότερες πιθανότητες εμφάνισης συμπτωμάτων κλινικής κατάθλιψης και 28% έως 48% λιγότερες πιθανότητες εμφάνισης συμπτωμάτων κλινικού άγχους. Ως εκ τούτου, διαπιστώνεται ένα ισχυρό σύνολο αποδεικτικών στοιχείων και σε μη κλινικούς πληθυσμούς ότι η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα της κατάθλιψης και του άγχους, καθώς και να αποτρέψει την εμφάνιση κλινικής κατάθλιψης και άγχους. Είναι δε σημαντικό να τονισθεί πως τα στοιχεία καταδεικνύουν πως οι θετικές αυτές επιδράσεις δεν εξαρτώνται από αλλαγές στα επίπεδα της φυσικής κατάστασης των ατόμων και ακόμη και μικρές, σταδιακές αυξήσεις της φυσικής δραστηριότητας μπορούν να έχουν σημαντικά οφέλη για την ψυχική υγεία ( Rebar, A. L., Stanton, R., Geard, D., Short, C., Duncan, M.J. & Vandelanotte, C., 2015).
Όλα αυτά τα αναγωγικά αποτελέσματα της φυσικής δραστηριότητας στις διαταραχές άγχους και κατάθλιψης δεν μπορούν φυσικά να αποδοθούν σε ένα μοναδικό μηχανισμό, αλλά μάλλον η επίδραση αυτή οφείλεται στη συνεισφορά διάφορων μηχανισμών που εκδηλώνονται σε ψυχολογικό (π.χ. διάθεση, αισθήματα επάρκειας, αυτό-αποτελεσματικότητα) και νευροφυσιολογικό επίπεδο (π.χ. νευρογένεση στον Ιππόκαμπο, ρύθμιση του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων).
Βασικό συμπέρασμα είναι πως η συμμετοχή σε τακτική φυσική δραστηριότητα, εκτός απ’ τις φυσιολογικές θετικές προσαρμογές που μπορεί να προκαλέσει στις λειτουργίες του οργανισμού, μπορεί να αποδώσει επιπρόσθετα οφέλη στο άτομο όπως η διατήρηση ή βελτίωση της ψυχικής υγείας του.
Βιβλιογραφία
Rebar, A. L., Stanton, R., Geard, D., Short, C., Duncan, M.J. & Vandelanotte, C. (2015). A meta-meta-analysis of the effect of physical activity on depression and anxiety in non-clinical adult populations, Health Psychology Review, 9:3, 366-378. Retrieved from https://doi.org/10.1080/17437199.2015.1022901
Josefsson, T., Lindwall, M., & Archer, T. (2014). Physical exercise intervention in depressive disorders: Meta‐analysis and systematic review. Scandinavian journal of medicine & science in sports, 24(2), 259-272.
Stonerock, G. L., Hoffman, B. M., Smith, P. J., & Blumenthal, J. A. (2015). Exercise as treatment for anxiety: systematic review and analysis. Annals of behavioral medicine, 49(4), 542-556. Retrieved from https://doi.org/10.1007/s12160-014-9685-9
World Health Organization. (2017). Depression and other common mental disorders: global health estimates (No. WHO/MSD/MER/2017.2). World Health Organization. Retrieved from https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/254610/WHO-MSD-MER-2017.2-eng.pdf
(WHO, 2019) https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/depression
Φωτογραφίες
https://www.pexels.com/photo/adult-alone-anxious-black-and-white-568027/ by Kat Jane
https://www.pexels.com/photo/woman-holding-her-head-2128817/ by David Garrison
https://www.pexels.com/photo/two-woman-doing-exercise-1671217/ by Luis Quintero
#ροζδύναμη
Γεια σας! Με φωνάζουν Έλσα και είμαι Λέκτορας της Επιστήμης του Αθλητισμού στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας. Η σχέση μου με τον Αθλητισμό ξεκινά σε μικρή ηλικία και σύντομα πετυχαίνω πολλές νίκες σε Ελληνικά, Βαλκανικά και Πανευρωπαϊκά Πρωταθλήματα Ρυθμικής Γυμναστικής. Συνεχίζω σε προπονητικό επίπεδο και κάπου στο μεταίχμιο της 2ης και 3ης δεκαετίας μου κατακτώ Μάστερ (MSc) και Διδακτορικό (PhD). Έκτοτε ακολουθώ ακαδημαϊκή καριέρα. Ερευνητικά προγράμματα, επιστημονική βιβλιογραφία και συμμετοχές σε συνέδρια, σεμινάρια και ομιλίες αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της δουλειάς μου. Αγαπημένη φράση: «οὐκ ἐν τῷ πολλῷ το εὖ, ἀλλ᾿ ἐν τῷ εὖ το πολύ».
Σχόλια