Υπερπροστατευτικοί γονείς. Τι κάνουμε;

• 

Μήπως έχετε ακούσει για τους «γονείς-ελικόπτερα»; Πρόκειται για έναν όρο ο οποίος περιγράφει γλαφυρά την στάση των γονιών οι οποίοι συνηθίζουν να μην αφήνουν πρωτοβουλίες στο παιδί τους, να μην το ενισχύουν προς τη στάση της αυτονόμησης και  αντιθέτως να το καθοδηγούν υπερβολικά, δίνοντάς του συνεχώς έτοιμες απαντήσεις και πρέπει.  Γνωρίζουν πάντοτε καλύτερα για το πώς πρέπει να λειτουργεί το παιδί, μιας και αυτό είναι μικρό και πολλές φορές το χαρακτηρίζουν και ως «ανώριμο» (ακόμη και αν κοντεύει στην ενηλικίωση) και κάνουν σαφές με τον τρόπο τους πως αυτοί προφανώς και τα καταφέρνουν καλύτερα από αυτό. Η συμπεριφορά αυτή φυσικά δεν περιορίζεται μόνο στην άμεση ή έμμεση επιβολή του τι θα πρέπει να κάνει το παιδί τους αλλά και σε πολλά θέματα που αφορούν την καθημερινότητά του όταν είναι μικρότερο σε ηλικία και σχετίζονται με την αυτουπηρέτησή του όπως την χρήση πιρουνιού ή μαχαιριού, το να ντυθεί μόνο του, το να επιλέξει τα ρούχα του, το να πλύνει τα δόντια του, το να φάει, το να κάνει μπάνιο ενώ θα μπορούσε ή να εκπαιδευτεί ή πλέον να έχει κατακτήσει τέτοια στάδια αλλά και σε μεγαλύτερες ηλικίες όπως π.χ στην φοιτητική ζωή όπου μιλάνε τουλάχιστον 4-5 φορές την ημέρα στο τηλέφωνο ρωτώντας τα πάντα για την ζωή του και προσπαθώντας να ελέγξουν τις κινήσεις του μέσα από συμβουλές παρεμβαίνοντας για ότι προκύψει χωρίς κανένα όριο ή σεβασμό.  

Φυσικά και η καθοδήγηση, η πειθαρχία και η οριοθέτηση είναι ζητήματα που εντάσσονται στον ενεργό ρόλο του γονέα όμως η διαφοροποίηση ενός γονέα δημοκρατικού, ο οποίος χρησιμοποιεί λογικά επιχειρήματα, δίνει επιλογές εξηγώντας τα οφέλη και τις συνέπειες και δίνοντας πρωτοβουλίες ενισχύοντας την κριτική του σκέψη αφήνοντας στο παιδί αέρα για να αναπνεύσει και ενός υπερπροστατευτικού γονέα  εντοπίζεται σε αυτή την πραγματικά υπερβολική εμπλοκή στη ζωή του παιδιού, χωρίς να δίνει επιλογές αλλά αντιθέτως στο να ελέγχει την εξέλιξή του.

Έτσι, έχουμε παιδιά που πολλές φορές είναι αναγκασμένα να ακολουθήσουν την ζωή που έχουν επιλέξει οι γονείς τους χωρίς να τους δίνεται περιθώριο επιλογής όπως π.χ ο υποχρεωτικός και συστηματικός εκκλησιασμός ακόμη και αν τα ίδια αντιδρούν έντονα, την χωρίς επιλογή ένταξη του παιδιού σε ένα άθλημα ή σε μια δραστηριότητα η οποία (το ίδιο αν είχε περιθώριο δεν θα την επέλεγε) αποτελεί ένα παλιό απωθημένο του γονιού ή μια συνέχεια του ίδιου για το πώς ονειρεύεται να δει το παιδί του ή ακόμη και το να δικαιολογεί για τα πάντα χωρίς να το αφήνει να έρθει αντιμέτωπο με τις ευθύνες του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ότι αργεί στο σχολείο το πρωί και ο γονιός σπεύδει να απολογηθεί ο ίδιος για την αργοπορία στον καθηγητή αντί να αφήσει το παιδί του «εκτεθειμένο» ή ότι σπουδάζει εν τέλει αυτό που επέλεξε ο γονιός του και όχι αυτό που πραγματικά το εκφράζει προβάλλοντας πως είναι δική του επιλογή αλλά παρουσιάζοντας έντονα σημάδια άγχους και καταπίεσης.

Η υπερβολή λοιπόν έρχεται να συμπεριλάβει όλες τις στάσεις, τις φάσεις και στιγμές της ζωής, είτε αφορά τις διαπροσωπικές σχέσεις, είτε αφορά διεξόδους και ψυχαγωγία, είτε αφορά αλληλεπίδραση και γενικά οτιδήποτε θα μπορούσε να σχετιστεί με το δικαίωμα επιλογής και ανεξαρτησίας. Εδώ, είναι βασικό να τονιστεί πως λειτουργεί και ένας έντονα συναισθηματικός δεσμός όπου το παιδί από την μια απολαμβάνει αυτή την συνεχόμενη παροχή από τους γονείς χωρίς να κοπιάσει και χωρίς να μπορεί να την εκτιμήσει δεόντως αλλά από την άλλη έρχεται σε σύγκρουση με την μη αίσθηση αυτοπροσδιορισμού και αυταξίας. Όλη αυτή η στάση οδηγεί στην διατάραξη των σχέσεών τους, τις υπερβολικά πολλές απαιτήσεις – ανυπόφορες κάποιες φορές – από το παιδί και την αίσθηση του πνιγμού και της καταπίεσης και των δυο πλευρών, χωρίς ωστόσο να μπορούν να εντοπίσουν από πού πηγάζει αυτή η αίσθηση ανικανοποίητου.

Υπερπροστασία: Ένας έλεγχος σε όλα τα επίπεδα με κύριο χαρακτηριστικό την επικέντρωση στο παιδί και την κριτική στάση για τις πράξεις του και τις ενέργειές του.

Δεν είναι λίγες οι φορές που στην υπερπροσπάθεια που κάνουν οι γονείς να είναι τα παιδιά τους τέλεια, να μην κουράζονται, να επικεντρώνονται μόνο στον στόχο τους, στους καλούς βαθμούς, στην καλή σχολή, στο καλό πανεπιστήμιο κ.α και να τους παρέχουν τα πάντα, πολλές δραστηριότητες και ερεθίσματα αντικρίζοντας αυτές τις αμφιθυμικές συμπεριφορές των παιδιών τους αγανακτούν, κουράζονται και νιώθουν ματαίωση. Μπροστά στην ανικανοποίητη στάση του παιδιού τους και στην πραγματικά κοπιαστική καθημερινότητά τους αντί να λαμβάνουν εύσημα και ικανοποίηση λαμβάνουν θυμό, νεύρα, απογοήτευση, μη δημιουργική στάση. Έχουν να αντιμετωπίσουν παιδιά χωρίς όρεξη, χωρίς φαντασία, χωρίς αγάπη για ότι κάνουν.  Παιδιά γεμάτα περιορισμούς με χαμηλή τελικά αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση και πλήρως εξαρτητική στάση, με αποποίηση ευθυνών και αλαζονικό, υπεροπτικό ύφος.

            Όλα όσα ο γονιός είχε ως πρόθεσή του να τα αποφύγει φαίνεται πως έρχονται να τον βρουν και οι δυσκολίες που προκύπτουν φαντάζουν Γολγοθάς.

 Τι μπορώ να κάνω ως γονιός;

Το πρώτο και εξαιρετικά σημαντικό βήμα είναι να παρατηρήσετε την στάση σας. Να κατανοήσετε δηλαδή τους λόγους για τους οποίους λειτουργείτε με αυτό τον τρόπο ώστε να μπορέσετε εν τέλει να πάρετε την ευθύνη για μια αλλαγή στάσης. Μόνο μέσω της δικής σας αλλαγής, της πραγματικής αποδοχής του παιδιού σας και της δικής σας παραδοχής ότι αυτή η στάση σας δυσκολεύει όλους, θα μπορέσετε να φτάσετε σε μια ειλικρινή συγνώμη και αλλαγή πλεύσης.

Εξάλλου, μην ξεχνάτε πως αυτή η παραδοχή και η δική σας αναγνώριση του “παιδί μου συγνώμη, έκανα λάθος, υπερέβαλα” θα μπορεί και πάλι να λειτουργήσει ως εξαιρετικό παράδειγμα προς το παιδί σας για το πώς θα πρέπει να λειτουργεί όταν κάνει λάθος, πως να επιλύει μια κατάσταση τοξική, πως να ζητάει συγνώμη και τι διορθωτικές κινήσεις θα μπορεί να κάνει για να συνεχίσει να έχει σχέσεις εμπιστοσύνης και δέσμευσης. Άλλωστε το να αναλάβει ο γονιός την ευθύνη που του αναλογεί μπροστά στο παιδί του λέγοντας συγνώμη είναι εξαιρετικά λυτρωτικό για το παιδί το οποίο δεν ευθυνόταν για όλα όσα έζησε ως παιδί αλλά και για τον γονιό διότι αυτομάτως ανακουφίζεται απο την υπερβολική ευθύνη και την ματαίωση.

Τι μπορώ να κάνω ως παιδί;

            Σίγουρα αν είστε έφηβοι ή ενήλικες έχετε παραπάνω επιλογές για την στάση που θα επιλέξετε να κρατήσετε χωρίς πλέον να νοιώθετε εγκλωβισμένοι και γεμάτοι ανασφάλειες και κατηγορώ, αντιδρώντας πλέον σε αυτή την καταπίεση και την υπερπροστατευτική αγχόνη με συντονισμένες προσπάθειες οι οποίες δεν χρειάζεται να εμπεριέχουν απαραιτήτως επίθεση προς τους γονείς.

            Έχοντας ο ίδιος πλέον την ευθύνη του εαυτού σου, μπορείς με ειλικρίνεια και θάρρος να εξηγήσεις στον γονιό σου πώς σε κάνει να νιώθεις η στάση του ή να ψάξεις να βρεις τρόπους ώστε να μπορείς να οριοθετηθείς απέναντι σε αυτόν, όταν ο γονιός με διάφορες δικαιολογίες δεν θα δείχνει καμία διάθεση κατανόησης και αλλαγής αλλά μάλλον θα θέλει να συνεχίζει το μοτίβο του συναισθηματικού εγκλωβισμού / εκβιασμού.

Αν όμως με την στάση σου συνεχίζεις να «βολεύεσαι» γιατί πολλές από τις υποχρεώσεις σου συνεχίζουν να τις επωμίζονται οι γονείς σου, αν συνεχίζεις να «εκμεταλλεύεσαι» την υπερπροστατευτική τους στάση για να μην εκτεθείς και αναλάβεις ευθύνες που σου αναλογούν και αν κάτω από τις τεράστιες φτερούγες τους συνεχίζεις να απολαμβάνεις όλες τις παροχές τους στα πόδια σου χωρίς μέτρο τότε θα πρέπει να αποφασίσεις πως θα έρχεσαι συχνά αντιμέτωπος με συναισθήματα που εν τέλει σε κάνουν δυστυχή αφού σε «ευνουχίζουν», σε καταπιέζουν και δεν σου επιτρέπουν να εξελιχθείς.

Αρκεί λοιπόν στον εσωτερικό σου διάλογο να αναλογιστείς τι θέλεις να είσαι. Αν επιθυμείς να είσαι θύμα ή δράστης; Πότε άραγε είσαι θύμα και πότε δράστης και εν τέλει τι θέλεις να υπερισχύσει;

Και μην ξεχνάς, πάντοτε μπορεί να χρειαστεί να μοιραστείς αυτά τα συναισθήματα και τις σκέψεις σου πέραν από τους δικούς σου ανθρώπους, με ειδικούς που μπορούν να σε συνοδεύσουν στην ιδιαίτερη αυτή φάση οριοθέτησης και αναζήτησης του εαυτού.

Βρες τον εαυτό σου.

Ζήσε τον εαυτό σου.

#ροζδύναμη