Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή με μια…αναπνοή

Οι λάτρεις της σειράς «Τα Φιλαράκια» σίγουρα θα θυμούνται τη «μικρή» εμμονή της Μόνικα να διατηρεί κυριολεκτικά τα πάντα -από το σπίτι της μέχρι και τ’ αυτοκίνητα στη γειτονιά- καθαρά, τακτοποιημένα και πάντοτε στη θέση τους. Άλλοι πάλι, μπορεί όταν ακούνε τη συγκεκριμένη διαταραχή να σκέφτονται ένα συγκεκριμένο άτομο που επιθυμεί ο προσωπικός του χώρος να είναι στην εντέλεια, να μετράει μέχρι και το εκατοστό για να τοποθετήσει τα αντικείμενα του σπιτιού αλλά και να ευθυγραμμίζει τα έπιπλα με τα πλακάκια. Ίσως να μιλάω για εμένα, ίσως πάλι να μιλάω και για πολλούς…

Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή είναι…

Οι επαναλαμβανόμενες ιδεοληψίες αλλά και οι ψυχαναγκασμοί που περιορίζουν σημαντικά τη λειτουργικότητα του ατόμου, στον κοινωνικό κι επαγγελματικό τομέα της ζωής του, καθώς απαιτούν αρκετές ώρες της ημέρας.

Με τον όρο «ιδεοληψίες»εννοούμε:

Τις επαναλαμβανόμενες κι επίμονες σκέψεις, εικόνες ή παρορμήσεις που βιώνονται από το άτομο ως ανεπιθύμητες, παράλογες ή/και βασανιστικές και συνήθως προκαλούν έντονο άγχος. Το άτομο προσπαθεί να μειώσει ή να αγνοήσει τέτοιες σκέψεις μέσω άλλων σκέψεων ή πράξεων.

Με τον όρο «ψυχαναγκασμοί» εννοούμε:

Τις επαναλαμβανόμενες πράξεις που το άτομο αισθάνεται αναγκασμένο να εκτελέσει υποχρεωτικά σύμφωνα με κάποιους συγκεκριμένους κανόνες. Οι συμπεριφορές αυτές έχουν ως στόχο την εξουδετέρωση των ιδεοληψιών αλλά και της ενόχλησης που αυτές προκαλούν.

Κύριο περιεχόμενο των ιδεοληψιών είναι:

1. σκέψεις ελέγχου ή φόβος απώλειας ελέγχου
2. φόβος για μολύνσεις ή αρρώστιες
3. σεξουαλικό, βίαιο ή θρησκευτικό
4. τελειοθηρία, ανάγκη για συμμετρία και ακρίβεια
5. σκέψεις ότι μπορεί να κάνει κακό στον εαυτό του ή σε άλλους

Κύριο περιεχόμενο των καταναγκασμών είναι:

1. συχνός, υπερβολικός έλεγχος και επανέλεγχος
2. συχνό πλύσιμο χεριών/σώματος με συγκεκριμένο τελετουργικό
3. συγκεκριμένος αριθμός επαναλήψεων μιας πράξης ή νοητικές ενέργειες (π.χ. προσευχή)
4. τοποθέτηση αντικειμένων σε συγκεκριμένη σειρά και θέση μέχρι να νιώσει ότι είναι εντάξει
5. προσπάθεια αποφυγής καταστάσεων που προκαλούν τους φόβους

Προειδοποιητικά σημάδια διαταραχής και συννοσηρότητα:

Ένα άτομο με ΙΨΔ είναι τελειοθηρικό, νευριάζει εύκολα ή χάνει την ψυχραιμία του εάν δεν καταφέρει κάτι. Ευθυγραμμίζει και τακτοποιεί τα αντικείμενα στο χώρο, μπορεί να ζητά συνεχώς την επιβεβαίωση αλλά και να κάνει ερωτήσεις όπως «τι θα γίνει αν…». Προσπαθεί να κρύψει τις περίεργες συμπεριφορές, γι’ αυτό ενδεχομένως να εξαφανίζεται για αρκετές ώρες.

Η ΙΨΔ μπορεί να συνυπάρχει με τη Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή ή τη Διαταραχή Κοινωνικού Άγχους καθώς προκαλείται άγχος στις κοινωνικές συναναστροφές εξαιτίας της σκέψης ότι θα μολυνθεί ή ότι θα βλάψει κάποιον. Επίσης, η Υποχονδρίαση, ο Αυτισμός, κάποια σύνδρομα όπως το Tourette και τα τικς μπορεί να συνυπάρχουν παράλληλα με την ΙΨΔ.

Μια θεραπεία βασισμένη στην … ενσυνειδητότητα

Μια από τις θεραπευτικές προσεγγίσεις που μπορούν να βοηθήσουν στην ΙΨΔ είναι η Γνωστική-Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT). Επειδή όμως η συγκεκριμένη διαταραχή είναι ανθεκτική στη θεραπεία, χρειάζονται και εναλλακτικές μέθοδοι όπως είναι για παράδειγμα η ενσυνειδητότητα (mindfulness).

Η ενσυνειδητότητα είναι η εκούσια πρόθεσή μας για αποστασιοποιημένη παρατήρηση της εμπειρίας που συμβαίνει στο παρόν. Η απόκτηση δηλαδή του ελέγχου της προσοχής μας στο εδώ και τώρα, και εστιάζουμε στο παρόν καθώς δεν μπορούμε ούτε ν’ αλλάξουμε το παρελθόν αλλά ούτε και να προβλέψουμε το μέλλον. Προϋποθέτει τη μη επικριτική ενημερότητα και συνάμα την αποδοχή κάθε εμμονικής σκέψης και ψυχναγκαστικής συμπεριφοράς. Στο πλαίσιο αυτό, το άτομο ενθαρρύνεται να δει τις σκέψεις και συμπεριφορές του ως ένα κομμάτι αναπόσπαστο από τη ζωή του και όχι ως κάτι που πρέπει να καταπιέσει.

Μια από τις βασικές ασκήσεις της ενσυνειδητότητας είναι να εστιάσουμε στην αναπνοή μας. Όταν νιώθουμε πως οι αρνητικές σκέψεις μας κατακλύζουν, είναι πολύ βοηθητικό να κλείσουμε τα μάτια και να εστιάσουμε στην αναπνοή μας∙ ακόμη και τρεις βαθιές ανάσες μπορεί να φανούν χρήσιμες. Εκτός από την Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή, η ενσυνειδητότητα μπορεί να χαλαρώσει ένα άτομο που υποφέρει από αυπνίες, στρες και άγχος.  

“Recovery takes time. Don’t get discouraged”.

Χρήσιμα Links:

https://www.youtube.com/watch?v=dlLKo-_slWg – As good as it gets (1997-ταινία)

https://www.youtube.com/watch?v=wIgtBUIOb4c – Toc Toc (2017-ταινία)

https://www.youtube.com/watch?v=zmEgH6i3HWE  – TEDx Talks

https://www.youtube.com/watch?v=qzR62JJCMBQ – TED (+ελληνικοί υπότιτλοι)

https://www.youtube.com/watch?v=Y0E42CmbNKk – Ενσυνειδητότητα – Mindfulness

Βιβλιογραφικές Αναφορές:

American Psychiatric Association. (2015). Ιδεοψυχαναγκαστικές και Συνδεόμενες Διαταραχές. Στο Κ. Γκοτζαμάνης (επιμ.), Διαγνωστικά Κριτήρια από DSM-5 (σελ. 129-130). Αθήνα: ιατρικές εκδόσεις Λίτσας.

Hanstede, M., Gidron, Y., & Nyklícek, I. (2008). The effects of a mindfulness intervention on obsessive-compulsive symptoms in a non-clinical student population. The Journal of nervous and mental disease, 196(10), 776-779.

Singh, N. N., Wahler, R. G., Winton, A. S., Adkins, A. D., & Mindfulness Research Group. (2004). A mindfulness-based treatment of obsessive-compulsive disorder. Clinical Case Studies, 3(4), 275-287.

Wenar, C., & Kerig, P. (2011) Μέση Παιδική Ηλικία: Οι Αγχώδεις Διαταραχές. Στο Μαρκουλής & Γεωργάκα (επιμ.) Εξελικτική Ψυχοπαθολογία (σελ. 366-371). Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg.

Φωτογραφικό Υλικό:

https://twinriversrehab.co.za/obsessive-compulsive-disorder/

https://www.researchgate.net/figure/The-vicious-cycle-of-OCD_fig1_289730169

#ροζδύναμη